is een van de voornaamste godinnen van de Oudnoorse mythologie. In de literaire bronnen heet zij de gemalin van Odin en als zodanig ook de moeder van Baldr.
In de mythen is zij een figuur, die sterk op de achtergrond treedt; de Voluspá noemt haar smart bij de dood van haar zoon, alsmede de pogingen, die zij had aangewend om de voltrekking van het noodlot te verhinderen. Zij bewerkt, dat Hermod naar het rijk van Hel gaat, om te trachten Baldr te bevrijden. Daarnaast vinden wij andere mythen, die een minder gunstig licht werpen op haar karakter; zij zou met de broeders van Odin tijdens zijn afwezigheid overspel hebben gepleegd en in het bezit zijn gekomen van een kostbaar sieraad, door met kunstvaardige smeden te boeleren. Haar woning heet Fensalir en na de dood komen tot haar de vrouwen, zoals tot Odin de mannen.Ook de andere Germaanse stammen hebben deze godin gekend. Dit blijkt reeds uit de naam van de Vrijdag, die een vertaling is van dies Veneris; de godin heette in het Oud-HoogDuits Frija, in het Oud-Engels Frïg. Bovendien wordt zij genoemd in de tweede Merseburger toverspreuk, in het Langobardische verhaal bij Paulus Diaconus, waar zij als hemelgodin haar echtgenoot Gwodan door list er toe brengt aan de Winilen de overwinning over de Wandalen toe te kennen.
Verering
Er kan dus geen twijfel bestaan aan de cultus van deze godin. In het begin onzer jaartelling werd zij bij alle Germaanse stammen vereerd en blijkens de overeenstemming der Langobardische en Scandinavische voorstellingen sedert de 3de eeuw ook als gemalin van Wodan (Odin). Toch zijn er in de Scandinavische plaatsnamen heel weinig sporen van enige openbare cultus. In Noorwegen vond men slechts één, daarenboven twijfelachtige naam in de buurt van Trondjem, in Zweden eveneens één voorbeeld, nl. Friggeraker in West-Götland, waarvan echter evenmin vaststaat, of het wel een oude plaats van heidense cultus geweest is.
Toch mag men wel aannemen, dat juist West-Götland de streek was, waar Odin en Frigg vereerd werden.
Betekenis en herkomst
De naam is doorzichtig; hij betekent „minnares, echtgenoot”, hetgeen in goede overeenstemming is met haar gelijkstelling met Venus (vgl. Vrijdag). In de Scandinavische overlevering is de grens tussen haar en Freyja heel moeilijk te trekken en gewoonlijk neemt men aan, dat zij beiden manifestaties zijn van de godin der vruchtbaarheid, zowel die van de akker, als die van mens en dier. In dat geval mag men vragen, of de verbinding met Odin wel oorspronkelijk is, hoewel de Langobardische sage wel wijst op een zeer vroeg optredende ontwikkeling in deze richting.
Ofschoon deze godin reeds in de tijd der Romeinen bij de West-Germanen vereerd werd, zijn verschillende onderzoekers van mening, dat zij, althans in Scandinavië, eerst later is binnengedrongen. Men kan dan denken aan de invloed der Goten, die in Klein-Azië en Z.O.Europa de verering van verschillende vruchtbaarheidsgoden hadden leren kennen. Men heeft ook gedacht aan de cultus van Priapos. Anderen denken, dat zij samen met Odin uit het zuiden (Noord-Duitsland) naar Scandinavië verbreid werd.
Daarentegen heeft men er ook op gewezen, dat de verering van een vruchtbaarheidgodin, als Frigg en Freyja waren, reeds in de bronstijd bekend moet zijn geweest (blijkens de Zuidzweedse rotstekeningen). Het een sluit het ander niet uit. Natuurlijk zijn van de oudste tijden af vrouwelijke godheden van vruchtbaarheid vereerd, maar deze dragen in verschillende tijden en op verschillende plaatsen andere namen. De doorzichtigheid der woorden Frigg en Freyja pleit veeleer tegen dan vóór een hoge ouderdom van deze woorden.
Zij kunnen oudere namen vervangen hebben en eveneens kunnen de godinnen zelf aan vroegere voorgangsters sommige karaktertrekken hebben ontleend. Terwijl aan de hoge ouderdom der verering van Frija bij de West-Germanen niet getwijfeld kan worden, is het mogelijk, vooral in aanmerking genomen het sporadisch optreden in plaatsnamen, dat Frigg in Scandinavië eerst later is overgenomen. Het ligt dan voor de hand haar naam en haar verhouding tot Odin op deze zuidelijke invloed terug te voeren
DR B. VAN DEN BERG.
