keurvorst van de PALTS (16101620) en koning van BOHEMEN (1619-1620), als zodanig bijgenaamd de Winterkoning (Arnberg 26 Aug. 1596-Mainz 29 Nov. 1632), was de zoon van de Calvinistische keurvorst Frederik IV (1583-1610) en van diens echtgenote Louise Juliana, dochter van Willem van Oranje. In 1613 huwde hij met Elizabeth, dochter van koning Jacobus I van Engeland.
Hij was hoofd van het verbond van Protestantse vorsten in Duitsland, de Unie, en daarom werd hij, mede door toedoen van zijn doortastende dienaar Christiaan van Anhalt, stadhouder van de Opperpalts, door de Boheemse Stenden, die sedert 1618 tegen Habsburg in opstand waren (z Bohemen, gesch.) en na de dood van keizer Matthias diens streng Katholieke opvolger Ferdinand II niet wilden erkennen, tot koning van Bohemen gekozen (26 Aug. 1619).Op 4 Nov. d.a.v. werd hij te Praag gekroond. Hij miste evenwel de voor de strijd vereiste leidersgaven en daar hij ook door allerlei omstandigheden geen of onvoldoende steun van de Duitse of andere Protestantse mogendheden kreeg, leed het Boheemse leger een jaar later tegen het keizerlijke onder Tilly een volledige nederlaag op de Witte Berg bij Praag (8 Nov. 1620). Gedemoraliseerd vluchtte hij de volgende dag uit Praag, dat misschien nog verdedigd had kunnen worden, weg en ging via Silezië naar de Republiek, waar hij als neef van Prins Maurits te ’s-Gravenhage gastvrijheid vond. Ferdinand II werd koning van Bohemen en de Palts kwam aan Beieren.
Bij de vrede van 1648, aan het einde van de Dertigjarige Oorlog, waarvan de bovengenoemde gebeurtenissen het begin vormen, behield Beieren de Opperpalts, maar kreeg Frederiks zoon Karel Lodewijk de Nederpalts terug.PROF. DR TH. J. G.
LOCHER
Lit.: A. Gindely, Friedr. V v.d. Pfalz (Prag 1884); Helmut Weigel, Franken, Kurpfalz und der böhm.
Aufstand 1618-1620 (Erlangen 1932).
