Frans communist (St Quentin 23 Nov. 1760 - Parijs 27 Mei 1797) was oorspronkelijk landmeter, in welk beroep hij de nadelige gevolgen van het grootgrondbezit leerde kennen. Na aanvankelijk Robespierre te hebben bestreden, ging hij in zijn sinds Sept. 1794 verschenen blad Journal de la liberté de la presse zich steeds scherper tegen de Thermidoristen keren.
In Oct. 1794 noemde hij zijn krant Le Tribun du peuple ou le défenseur des droits de l'homme en ondertekende zijn artikelen met de naam Gracchus Babeuf, een herinnering aan den Romeinsen hervormer. Hij wees er op, dat de revolutie halverwege was blijven staan, omdat zij de voorrechten der rijken niet ten gunste der armen had aangetast. Van Febr. tot Sept. 1795 zat hij in de gevangenis, waar hij kennis maakte met gelijkgezinden en met hen socialistische denkbeelden besprak. Na hun invrijheidsstelling stichtten zij de Société du Panthéon, tot welke ook tal van teleurgestelde Jacobijnen toetraden. De kern van deze club vormden de onmiddellijke aanhangers van Babeuf, de „égaux”. Het politieke doel was herstel der Constitutie van 1793, maar het sociale doel ging veel verder.
Met Darthé, Buonarotti, Lepelletier, Maréchal, e.a. zette Babeuf een samenzwering tegen het Directoire op touw, nadat in Febr. 1796 de club van het Panthéon op last van het Directoire door Bonaparte was gesloten. Babeuf en zes anderen vormden een zgn. geheim Directoire, welks voorlopig programma werd neergelegd in het door Maréchal ontworpen Manifeste des égaux. Hierin werd de afschaffing van de particuliere eigendom van de grond geëist en van alle verschillen tussen armen en rijken.Aangezien de samenzweerders dit stuk te rhetorisch en te wild vonden, werd een rustiger program opgesteld, de Analyse de la doctrine de Babeuf, waar ook de gelijkheid als uitgangspunt werd ingenomen. De Revolutie, aldus dit geschrift, is niet geëindigd, omdat nog de rijken alle welvaart genieten en alleen regeren, terwijl de armen werken als slaven en in armoede leven. Ten slotte werd de Constitutie van 1793 de ware grondwet van het Franse volk genoemd.
De samenzweerders verspreidden deze en dergelijke geschriften vooral in werkplaatsen en in het leger. Zij beoogden een dictatuur te vestigen, ten einde tot een betere samenleving te komen. Hun methoden: propaganda, cellenbouw, concentratie van alle macht in een kleine groep, waren het voorbeeld voor latere revolutionnaire bewegingen, al was hun toepassing er van zeer dilettantisch.
Een officier, Georges Grisel, die een belangrijk aandeel in de voorbereiding had, verried het complot en op 10 Mei 1796 werden de samenzweerders gearresteerd. Na een zeer langdurig proces, dat vooral Babeuf aangreep om propaganda voor zijn communistische opvattingen te maken, werden hij zelf en Darthé op 26 Mei 1797 ter dood veroordeeld en, na een mislukte poging tot zelfmoord, de volgende dag geguillotineerd. Zeven anderen werden gedeporteerd, 56 verdachten werden vrijgesproken.
Buonarotti, die verbannen werd, hield de herinnering aan Babeuf en zijn samenzwering vooral levend door zijn in 1828 gepubliceerd boek, waarin hij aan de hand van documenten en persoonlijke herinneringen een uitvoerige geschiedenis van het complot schreef. Dit boek heeft grote invloed op latere revolutionnairen gehad.
In het algemeen heeft het Babouvisme grote betekenis gehad, in de eerste plaats voor het Franse socialisme en daardoor indirect voor Marx en zijn volgelingen (Lenin!).
MR S. MOK
Bibl.: Cadastre perpétuel (1789); Du système de dépopulation ou la vie et les crimes de Carrier (1794).
Lit.: Ph. Buonarotti, Conspiration pour l'égalité dite de Babeuf, 2 vol. (1828); V. Advielle, Histoire de Gracchus Babeuf et du Babouvisme, 2 vol. (1884); Ed. Fleury, Babeuf et le socialisme en 1796 (1851); L. von Stein, Geschichte der sozialen Bewegung in Frankreich, I (1850), (nieuwe ed. München 1921); M. Dommanget, Babeuf et la conspiration des Egaux (1922); Idem, Pages choisies de Babeuf (1935) met bibliografie; G.
Walter, Babeuf et le Babouvisme (1933); R. Montgrenier, Gracchus Babeuf (1937); Ilya Ehrenburg, La vie de Gracchus Babeuf (1929); Alfred Espinas, La Philosophie sociale du XVIIIe siècle et la révolution (1898), p. 195-401; H. J. Laski, The socialist tradition in the French revolution (1930); Idem, Studies in law and politics (1932), p. 66-104; D. Guérin, La lutte de classes sous la première république, 2 vol. (1946); D. Thomson, The Babeuf plot (1947).
