is de neiging om de nadruk te leggen op de vorm, speciaal in de negatieve zin van de inhoud ter wille van de vorm te verwaarlozen. Er wordt bijv. meermalen geklaagd, dat ambtenaren voorschriften precies naar de vorm toegepast willen zien zonder zich veel aan de zin en het doel der betreffende bepalingen gelegen te laten liggen.
In het recht o.a. kan men het echter niet zonder formalisme stellen, al is somtijds ook het gevolg: summum jus, summa injuria (het hoogste recht, maar het grootste onrecht) (z billijkheid). In de wijsbegeerte wordt soms het standpunt van Kant*, dat o.a. leert dat ruimte en tijd aanschouwingsvormen zijn, in een positieve zin formalisme genoemd.In de wijsbegeerte der wiskunde noemt men formalisme de opvatting, dat de wiskundige waarheden volledig in formules en symbolen kunnen worden uitgedrukt en dat alleen op het aldus verkregen formulesysteem criteria als die van juistheid of onjuistheid, exactheid of inexactheid, contradictoir of incontradictoir e.d. kunnen worden toegepast. Deze opvatting staat dus zowel tegenover het intuïtionisme, dat de zekerheid der wiskunde in het gedachteleven der mensen meent te vinden, als tegenover het relativisme, dat die zekerheid zelf ontkent (z filosofie, 2, wiskunde). In het huidige tijdperk is D. Hilbert* de voornaamste vertegenwoordiger dezer richting.
