Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 23-01-2023

FORMALINE

betekenis & definitie

Onder de naam Solutio Formaldehydi wordt in de Nederlandse Pharmacopee een oplossing beschreven, die 33-34 pct formaldehyde bevat. Andere namen voor deze oplossing zijn Formol en Formaline. De oplossing wordt in meer of minder verdunde toestand voor desinfectiedoeleinden gebruikt, ook voor het conserveren van anatomische praeparaten; verdunde oplossingen ter bestrijding van voetzweet.

Bij vergiftiging met formaline geeft men ammoniumacetaat. Een mengsel van trikresol en formaline wordt onder de naam Formokresol in de tandheelkunde gebruikt; een mengsel met kalizeep is bekend onder de naam Lysoform.

Het polymeer Paraformaldehyde (paraform, trioxymethyleen) wordt gebruikt door medici om instrumenten, handschoenen e.d. steriel te houden. Paraform in kleine hoeveelheden wordt ook met suiker en smaakstoffen tot tabletten verwerkt, die als ontsmettende tabletten bij keelaandoeningen worden aanbevolen (Formamint).

Met ammoniak verbindt formaldehyde zich tot hexamethyleentetramine, een stof, die onder verschillende namen (Urotropine, Formine) als desinficiens bij urineweginfecties is gebruikt, doch tegenwoordig grotendeels verdrongen is door moderner praeparaten. Behalve urotropine zelf werden gebruikt mengsels met verschillende zuren als metaboorzuur (Borovertine), salicylzuur (Saliformine). Ook deze verbindingen worden nagenoeg niet meer toegepast.

FORMALISME

is de neiging om de nadruk te leggen op de vorm, speciaal in de negatieve zin van de inhoud ter wille van de vorm te verwaarlozen. Er wordt bijv. meermalen geklaagd, dat ambtenaren voorschriften precies naar de vorm toegepast willen zien zonder zich veel aan de zin en het doel der betreffende bepalingen gelegen te laten liggen. In het recht o.a. kan men het echter niet zonder formalisme stellen, al is somtijds ook het gevolg: summum jus, summa injuria (het hoogste recht, maar het grootste onrecht) (z billijkheid). In de wijsbegeerte wordt soms het standpunt van Kant*, dat o.a. leert dat ruimte en tijd aanschouwingsvormen zijn, in een positieve zin formalisme genoemd.

In de wijsbegeerte der wiskunde noemt men formalisme de opvatting, dat de wiskundige waarheden volledig in formules en symbolen kunnen worden uitgedrukt en dat alleen op het aldus verkregen formulesysteem criteria als die van juistheid of onjuistheid, exactheid of inexactheid, contradictoir of incontradictoir e.d. kunnen worden toegepast. Deze opvatting staat dus zowel tegenover het intuïtionisme, dat de zekerheid der wiskunde in het gedachteleven der mensen meent te vinden, als tegenover het relativisme, dat die zekerheid zelf ontkent (z filosofie, 2, wiskunde). In het huidige tijdperk is D. Hilbert* de voornaamste vertegenwoordiger dezer richting.

< >