(fons, Latijn = bron; fontanella, Italiaans = fonteintje; fonticulus, Latijn = fonteintje). Het dak van de menselijke schedel wordt aangelegd als een vlies.
In dit vlies ontstaan in een aantal symmetrisch gelegen plaatsen verbeningen, d.w.z. vanuit deze plaatsen als centra (verbeningscentra) vormt het vlies been. Deze beenstukken groeien aan hun randen steeds verder en ontmoeten ten slotte elkander. Aangezien deze groeiende beenstukken afgerond zijn, zullen nog lang na de eerste ontmoeting tussen de beenstukken ruimten over blijven, die nog vliezig zijn. Deze „nog” vliezige delen van het schedeldak noemt men fontanellen of fonticuli. Men onderscheidt de „grote” fontanel tussen de beide voorhoofds- en de beide wandbeenderen, de „kleine” fontanel tussen de beide wandbeenderen en het achterhoofdsbeen en twee paar „zij” fontanellen.De grote en de kleine fontanel zijn van belang in de verloskunde, omdat zij het de verloskundige mogelijk maken bij inwendig onderzoek de ligging van het kinderhoofd te bepalen. De grote fontanel is niet alleen groter, maar bovendien vierhoekig, terwijl de kleine fontanel driehoekig is. De kleine- en zijfontanellen sluiten zich kort na de geboorte, d.w.z. de beenstukken groeien over de gehele lengte van hun gemeenschappelijke grens tegen elkaar aan. De grote fontanel blijft echter voorlopig nog open, d.w.z. vliezig en sluit zich pas aan het einde van het eerste levensjaar. Bij het gezonde kind ziet men de grote fontanel echter niet of nauwelijks, omdat het vliezige deel van de schedel in hetzelfde niveau ligt als het benige gedeelte. Bij gunstige belichting kan men echter wel pulsaties (kloppen) op de plaats van de fontanel waarnemen.
Waarschijnlijk dankt de fontanel aan deze pulsaties de naam; deze pulsaties doen immers denken aan het rhythmisch borrelen van een bron of spuiten van een fontein. Volgens de anatoom Hyrtl zouden de oude geneeskundigen gemeend hebben dat ter plaatse van de fontanel het hersenvocht naar buiten kwam om daar tot korsten in te drogen.
In de kindergeneeskunde is de grote fontanel gedurende het eerste jaar van belang om de voedingstoestand van het kind te beoordelen.
DR A. DE FROE
