naam die men geeft aan een groep Franse geleerden en filosofen die in de 18de eeuw medewerkten aan de Encyclopédie*. Bij hun naam denkt men vooral aan de ideeën omtrent Verlichting (Aufklärung) van de 18de eeuw; toch dachten lang niet alle medewerkers gelijk; sommigen waren tegenstanders van de nieuwe ideeën, anderen waren gematigder dan Diderot of d’Alembert. De voornaamste onder hen zijn: Diderot, die meer dan 1000 artikelen schreef, vnl. over ambachten en beroepen, maar ook over moraal, esthetica, geschiedenis van de wijsbegeerte; d’Alembert die artikelen schreef over wiskunde en algemene physica, het artikel Collège met critiek op het hoger onderwijs en Genève (dat voor Rousseau aanleiding werd een Lettre sur les spectacles te schrijven) maar bang dat hij last zou krijgen, zich na de verschijning van het 7de deel terugtrok.
Voltaire schreef maar enkele artikelen, o.a. Eloquence, Esprit, Imagination die hij later opnam in zijn Dictionnaire philosophique. J. J. Rousseau schreef artikelen over muziek, Montesquieu één artikel over goût. Condillac en Helvetius schreven over filosofie, d’Holbach over chemie, Marmontel over literaire critiek; Turgot schreef over politieke en economische onderwerpen (artikelen : Existence, Expansibilité, Foires et Marchés, Fondations). Ook Buffon gaf een paar artikelen. Van de minder op de voorgrond tredende medewerkers worden hier nog genoemd: de chevalier de Jaucourt (17041779), de rechterhand van Diderot, die artikelen schreef over politiek, geschiedenis, physica, wanneer Diderot medewerkers te kort kwam, en die zijn vermogen opofferde om de Encyclopédie te steunen; de abbé Morellet (1727-1819) die over filosofie schreef; de abbé Yvon, tegenstander van de „filosofen” zoals men toen zei, die de artikelen Âme, Athée, Dieu schreef; de abbé Raynal (1713— 1796), die in verlichte geest schreef over filosofie; Daubenton (1716-1799) die over natuurlijke historie schreef; Dumarsais (1676-1756) over grammatica en Quesnay (1694-1774) over economie (artikelen Fermiers en Grains).DR G. G. ELLERBROEK
Lit.: E. Champion, Des mots équivoques et en particulier du mot: Encyclopédistes, in: La Révolution Franc. (1901), dl II; de afzonderlijk behandelde schrijvers en het artikel Encyclopédie. Over de abbé Morellet: A. Mazure, Les idées de l’abbé M. (1910); over de abbé Raynal: A. Feugère, L’Abbé R., un précurseur de la Révolution (Angoulême 1922); Idem, Bibliographie critique de l’abbé R. (ib.); over Dumarsais: G. Sahlin, César Chesneau du Marsais et son röle dans l’évolution de la grammaire générale (1928).
