zeeslag bij (21 Oct. 1639), was de overwinning, door een Nederlandse vloot onder Maarten Harpertsz Tromp behaald op een Spaanse Armada onder Antonio de Oquendo, welke tot taak had een groot aantal voor de oorlog tegen de Nederlanden bestemde recruten naar Duinkerken over te brengen. Reeds op 18 Febr. 1639 had Tromp, die rusteloos op de verwachte Spanjaarden kruiste, met twaalf schepen in een hevig gevecht een sterke Duinkerker vloot belet uit te varen om Waalse veteranen naar Spanje te brengen en met talrijke oorlogs- en troepenschepen terug te keren.
Wel hadden de Duinkerkers een maand later kunnen ontsnappen, terwijl Tromp’s ontredderde vloot nog in patria op herstel lag te wachten, doch toen na de zomer eindelijk de langverbeide, ruim 70 bodems sterke Armada in het Kanaal verscheen, werd zij door Tromp’s aanvankelijk slechts 17 scheepjes tellende vloot aangetast en in een passeergevecht op 16 Sept. — de eerste grote aanval in kiellinie —, een overval bij Folkestone in de nacht van 17 en een achtervolging op 18 Sept., gedwongen om „ter rede van Duins” (the Downs) een goed heenkomen te zoeken.Een maand heeft Tromp, wie de Staten hadden bevolen de Armada waar ook te bestrijden, gewacht alvorens inbreuk te maken op de Engelse neutraliteit, welke de Spanjaarden méér begunstigde dan geoorloofd was, en inmiddels stroomden de schepen uit het vaderland hem toe. Na vergeefs te hebben getracht een slag in open zee uit te lokken — zelfs door rondhout voor de vijand uit Dover te laten halen en hem gratis kruit aan te bieden — en na handig een conflict met de Engelse observatievloot onder sir John Penington te hebben vermeden, begon hij 21 Oct. met 95 schepen en ca 10 branders het gevecht, dat de vijand van zijn meeste bodems en van vele duizenden opvarenden, de Nederlanders echter slechts van één schip en honderd man beroofde. Dat Oquendo kans zag talrijke soldaten van het transport deels vóór, deels na de slag toch nog binnen Duinkerken te doen brengen, vermindert niet de betekenis van de Nederlandse overwinning, waardoor de hegemonie in de Westeuropese wateren, voor Spanje tijdens de Dertigjarige Oorlog meer dan ooit van belang, voorgoed voor dat land verloren ging.
DR J. K. OUDENDIJK
Lit.: M. G. de Boer, Het proefjaar van M. H. Tromp, 1637-1639 (Amsterdam 1946); Idem, Tromp en de Armada van 1639 (Amsterdam 1941).
