(1) Italiaanse prov. in Lombardije, de vlakten van de Adda, de Oglio en ten dele die van de Po omvattend en ten O. van Milaan gelegen, telt op 1757 km2 369 483 inw. (210 per km2). Zij is verdeeld in drie districten: Cremona, Crema en Casalmaggiore.
(2) hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse provincie op de linkeroever van de Po, waarover een 943 m lange brug voert. Een groots bouwwerk is de dom, van 1107 tot 1190 in Romaanse stijl gebouwd. Ten N. van de dom en door arcaden er mede verbonden staat de Torazzo, een Gothische, 121 m hoge toren. Z.W.-waarts van de dom is het beroemde achthoekige Baptisterium.
Verder telt de stad nog vele prachtige kerken en paleizen. Het aantal inw. bedraagt (1945) 64019. Cremona heeft industrie van glas- en aardewerk, fakkels, vleeswaren, confituren enz. Ook de handel in granen, vlas, kaas enz. is belangrijk.
Voorheen waren de violen van Cremona, die van de geslachten Amati, Stradivarius, Guarneri enz. algemeen gezocht; thans bloeit er zijde-industrie.
Cremona werd in 219 v. Chr. door Romeinse volksplanters gesticht, doch de kolonie had zoveel van de Galliërs te lijden, dat zij in 198 v. Chr. door nieuwe toevoer van mensen moest versterkt worden. Zij verkreeg de rechten van een municipium en dreef een aanzienlijke handel.
Na de nederlaag der aanhangers van Vitellius (69 n. Chr.) werd de stad door Vespasianus verwoest; wel werd zij weder opgebouwd, doch eerst veel later begon zij weder te bloeien. Zij werd gedurende de 11de eeuw een vrije gemeente. In de tweede helft van de 12de eeuw koos ze eerst de partij van Frederik Barbarossa, doch ze sloot zich later aan bij de tegen deze vorst opgerichte Lombardische Liga.
Na een rol te hebben gespeeld in de politieke woelingen, die Italië teisterden gedurende de 13de eeuw, kende zij meer rust onder het bewind van de dynastie van de Visconti’s van Milaan (14de-15de eeuw). Ze deelde van toen af het lot van dit vorstendom, met uitzondering van de periode 1499-1509, toen ze onder Venetiaans gezag stond. In 1525 werd de stad, samen met Milaan, door de Spanjaarden veroverd. Daardoor konden Cremonese kooplieden, zoals de later ook te Antwerpen beroemde Affaitadi, een hoofdrol spelen in de nieuwe i6de-eeuwse wereldeconomie en in de vóórgeschiedenis van de grote ontdekkingen.
In de tweede helft van dezelfde eeuw begon een verval, dat duurde tot de 18de eeuw, gedurende welke de wordende industrie opbeuring bracht.
In de Spaanse Successie-oorlog werd de Franse maarschalk de Villeroi 2 Febr. 1702 aldaar bij een nachtelijke overrompeling door de keizerlijke troepen gevangengenomen.
Lit.: O. v. Gerstfeldt, C. und seine Meister (1912); E. Signori, G. (Bergamo 1928).
