Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-10-2024

Cornelis ANTHONISZ

betekenis & definitie

(of Teunissen), Nederlands schilder, houtsnijder en kaarttekenaar (Amsterdam ± 1500 - ± 1554), schilderde in 1533 17 schutters van de Voetboogdoelen te Amsterdam (de zgn. Braspenningmaaltijd in het Rijksmuseum), waarop hij ook zichzelf portretteerde.

Een ouder schutterstuk van 1531 met de zgn. „Rot A”, vroeger wel aan hem toegeschreven, is volgens Hoogewerff van een anderen meester. Aan Anthonisz worden voorts enkele portretten toegeschreven (Amsterdam, Wenen) en een voorstelling van Judith met het hoofd van Holofernes (National Gallery of Canada, Ottawa). Bekender dan als schilder is hij echter als vervaardiger van kaarten. In 1536 schilderde hij een voorstelling van Amsterdam uit de hoogte gezien en later vervaardigde hij zijn beroemde plattegrond van de stad op twaalf bladen, die in 1544 werd uitgegeven. In 1541 maakte Anthonisz de expeditie mee van de vloot, die Karel V tegen Sultan Soliman van Turkije afzond, waardoor hij gelegenheid kreeg een gezicht op de stad Algiers te maken (in 1542 in houtsnede uitgegeven). In 1553 legde hij het beleg van Thérouanne in een grote houtsnede vast.Anthonisz liet verschillende houtsneden met allegorische of historische voorstellingen uitgeven, zo een allegorie op de vergankelijkheid, de moraliserende reeks „Misbruik van Voorspoed” en de Geschiedenis van Mucius Scaevola.

Lit.: G. J. Hoogewerff, De Noord-Nederlandsche Schilderkunst, dl III (1939); W. Nijhoff, Nederl. Houtsneden (1500-1550) (1933-’36).

< >