koningin van FRANKRIJK, gewoonlijk genoemd Catharina de Medici (Florence 13 Apr. 1519 - Blois 5 Jan. 1589), was een dochter van Lorenzo II de Medici, hertog van Urbino en neef van paus Leo X. Zij huwde in 1535 met Hendrik, tweede zoon van Frans I.
Door de dood van zijn oudste broer werd deze Dauphin en volgde in 1547 zijn vader als Hendrik II op. Tijdens de regering van haar echtgenoot had Catharina door diens verhouding tot Diana van Poitiers weinig invloed op de staatszaken. Na Hendriks dood in 1559 evenwel begon haar rol in de Franse geschiedenis. Zij was een sluwe vrouw, die volkomen a-moreel en onverschillig op godsdienstig gebied — ofschoon haar relaties met de Florentijnse astroloog Cosimo Ruggieri haar grote bijgelovigheid bewijzen — zich ten doel stelde om haar macht te vergroten door systematisch de beide politiek-godsdienstige partijen: de Katholieken onder de Guises en de Hugenoten onder de Coligny’s tegen elkaar uit te spelen.
Ook de meest gewetenloze middelen waren haar goed voor het bereiken van dat doel. Onder haar zoon Frans II (Ï1559-1560) regeerden de Guises. Haar dochter Elisabeth huwde zij in die tijd uit aan de Spaanse koning Philips II. Tijdens de minderjarigheid van haar tweede zoon Karel IX was zij regentes (1560-1563).
Ondanks haar samenkomst te Bayonne met de bovengenoemde Elisabeth en de hertog van Alva (1565), waar de mogelijkheid van samenwerking tegen het Calvinisme besproken werd, zocht Catharina toch toenadering tot de Coligny’s, omdat de Guises haar te machtig werden. Zij beraamde een huwelijk van haar tweede dochter Margaretha met de gereformeerde Hendrik van Bourbon, korting van Navarre, en onderhandelde in die jaren over een huwelijk van haar jongste zoon Frans van Alençon met Elisabeth van Engeland. De plannen van de admiraal de Coligny om ter ondersteuning van Willem van Oranje een oorlog tegen Spanje in de Zuidelijke Nederlanden te beginnen, gingen haar echter te ver. Diens grote invloed aan het hof bracht haar er dus toe, om bij gelegenheid van het bovengenoemde huwelijk van haar dochter Margaretha de massamoord van de Bartholomeusnacht (23 op 24 Aug. 1572) of Parijse bloedbruiloft aan te richten.
Na de troonsbeklimming van haar derde zoon Hendrik III (1574) daalde haar invloed.DR J. S. BARTSTRA
Lit.: La Ferrière en Bagueault de Puchesse, Lettres de Cathérine de Medicis (10 dln, 1880-1909); Bouchot, G. de Medicis (1899); E. Defrance, C. de Medicis, ses astrologues et magiciens (1911); Mariéjol, G. de Medicis (2de dr., 1920); Van Dyke, Catherine de Medicis (2 dln, New York 1922); L. Romier, Le Royaume de C. de Médicis, 2 t. (Paris 1922); Idem, Catholiques et Huguenots à la cour de Charles IX (Paris
1924).
