is een werptuig, een inrichting dus waarmee een voorwerp zo ver mogelijk kan worden weggeworpen. De handboog waarmee de primitieve mens zijn pijlen afschoot is het prototype van de catapult.
Om steeds verder te kunnen schieten maakte men de boog steeds groter en krachtiger en deze kon ten slotte met de hand niet meer gespannen worden, zodat een spaninrichting werd aangebracht. Toen men eindelijk de veerkracht van de boog niet verder kon opvoeren ontleende men de drijvende kracht aan touwbundels die schroefvormig in elkaar gewrongen werden. Als de pees was gespannen en vastgezet, werd de pijl of speer in de loop gelegd en de klink die de pees vasthield met een hamerslag losgeslagen. Deze catapulten maakten op haar beurt een ontwikkeling door.
De machines waarmee Julius Caesar tegen de Galliërs optrok zijn door ’s keizers bouwmeester Vitruvius beschreven. Ze waren krachtiger dan de Griekse catapulten en konden een last van 35 kg 600 m ver wegwerpen. In de middeleeuwen zijn veel krachtiger catapulten gebouwd; balisters, blijden, mangonneaux, trébuchets, enz. die, in batterijen opgesteld, stenen, pakketten keien, bundels lijken, brandfakkels, vaten met giftstoffen in de vijandelijke kampen of steden wierpen. Het buskruit heeft de catapulten door vuurwapenen doen verdringen.In onze dagen is de catapult opnieuw aan de orde gekomen in de vliegtechniek. Reeds de gebroeders Wright gebruikten een catapult om hun vliegtuig een zo grote aanvangssnelheid te geven, dat het los van de grond kwam. Daarna is, door het opvoeren van het motorvermogen, het vliegend starten mogelijk geworden, maar daarvoor zijn startbanen nodig, welker lengte met het groter worden van de vliegtuigen toeneemt.
Het verkorten van de start is een brandend vraagstuk geworden, ook voor vliegkampschepen, waar slechts een beperkte startbaan beschikbaar is. Op deze schepen heeft men teruggegrepen naar de mechanische catapult, waarin een zuiger pneumatisch, dan wel hydraulisch wordt voortbewogen en tevens het vliegtuig meeneemt. Voor het verkorten der startbanen te land is het onderzoek gericht op mechanische catapulten en raket-voortstuwing.
De Westinghouse Electric Corp. heeft voor de Amerikaanse marine een electrische catapult gebouwd, overeenstemmend met het principe van de electromotor. De rotor is in een plat vlak uitgelegd en vormt een reeks van 17 000 koperen staven, liggende binnen een spoor van 425 m lengte, waarover de stator rijdt, die het vliegtuig voorttrekt. Door de staven achtereenvolgens te bekrachtigen kan geleidelijk een grote versnelling worden bereikt. Een straalvliegtuig werd op deze wijze in 4,1 sec. op een snelheid van 187 km per uur gebracht, waarbij slechts een weg van 91,5 m werd afgelegd.
PROF. IR F. WESTENDORP
Lit.: Tijdschr.: Inter Avia (Febr. 1948), p. 103.
