is de naam van Italiaanse rovers, die vaak een grote politieke rol speelden. Het is eigenlijk een oud verschijnsel, dat reeds in de tijd der Romeinen voorkomt.
In de middeleeuwen was het bendewezen o.a. ernstig in de 14de eeuw, toen de Franse koning veel huurtroepen ontsloeg; daarna was het in de 16de eeuw een ware plaag, waaraan paus Sixtus V slechts ten dele een einde kon maken. Toen had het de vorm, die het in de daaropvolgende eeuwen zo vaak nog aannam: edelen en andere machtigen namen de roversbenden half en half in hun dienst om er hun persoonlijke en politieke doeleinden mee te bereiken (z bravi). Het ergst is de plaag steeds geweest in Napels en Sicilië, het meest berucht werd hun woeste optreden tijdens de strijd tegen Napoleon, toen Ferdinand IV van Napels en Sicilië, voor de Fransen naar het eiland uitgeweken, Joachim Murat, koning van Napels, bestookte door de briganti, onder wie Fra Diétvolo een verschrikkelijke reputatie verwierf. Natuurlijk had Ferdinand na 1815 de grootste moeite zijn vroegere beschermelingen ten onder te brengen.
Het lukte hem dan ook slechts ten dele deze roversbenden meester te worden; zij sloegen nu hun slag in de Kerkelijke Staat. Nog ernstiger was het bendewezen direct na de vorming van het koninkrijk Italië (1860), toen zij georganiseerd werden door Frans II, de verdreven vorst der beide Siciliën. Na bijna twee jaar moest Frans II de strijd opgeven; nu trad het sociaal karakter meer op de voorgrond en nog vijf jaar werd geheel Zuid-Italië door allerlei stropersbenden, ongeluk kigen van land en stad, onveilig gemaakt. Nog langer woedde dit op Sicilië (z camorra en mafia).
Lit.: Cesari, II brigantaggio e l’opera dell’esercito italiano 1860-’70 (1921); G. Brigante Colonna, La nepote di Sisto V (Roma 1936).
