Italiaans beeldhouwer en bouwmeester, werkzaam in het laatste kwart van de 12de eeuw en het begin van de 13de eeuw. In 1178 maakte hij een kansel voor de Dom te Parma, waarvan thans nog één der reliëfs, met een kruisafneming, in een der kapellen van de Dom wordt bewaard, terwijl drie versierde kapitelen ervan zich in het Museum te Parma bevinden.
Dit vroegst bekende werk van Antelami verraadt verschillende invloeden van de Byzantijnse kunst, van het Romaanse beeldhouwwerk in de Provence en, misschien, van Karolingse ivoren. Niettemin toont de kunstenaar zich hier toch een krachtige en vaak oorspronkelijke persoonlijkheid, die onbevangen naar de natuur weet te kijken. Strenger van stijl is de Bisschopstroon, die hij voor dezelfde kathedraal maakte. In 1198 begon hij met de bouw van het Baptisterium te Parma, zijn voornaamste schepping. Hier bracht hij een tamelijk omvangrijke sculpturale versiering aan, reliëfs en beelden. Het iconografisch programma, alsook soms de stijl der figuren, verraadt invloed van de Franse Kathedraal-plastiek.
Men denkt hierbij aan een complex van sculpturen als ongeveer veertig jaar vroeger aan de Westelijke portalen te Chartres was ontstaan. Antelami’s ontwikkeling wordt afgesloten door het beeldhouwwerk aan de gevel te Borgo S. Donnino (thans: Fidenza), dat grotendeels door hemzelf of onder zijn toezicht is uitgevoerd.Antelami was een der belangrijkste, wellicht de belangrijkste Romaanse beeldhouwer in Italië.
JHR DR J. S. WITSEN ELIAS
Lit.: Vitzthum und Volbach, Die Malerei und Plastik des Mittelalters in Italien (1924).
