tot 1868 officieel Baudissin geheten, is de hoofdstad van het Saksische district van die naam. Zij ligt op een hoogte van 202 m, in een vruchtbare heuvelstreek met veel landbouw, op de rechter oever van de Spree en telt (1939) 41 885 inw.
De St Petrikerk met een toren ter hoogte van 94 m is in 1213 gesticht en van 1441-1497 verbouwd; sedert 1635 wordt de kerk gemeenschappelijk door R.K. en Protestanten gebruikt; een ijzeren hek scheidt de beide afdelingen. Aan de N.W.-zijde, op het hoogste punt der stad, ligt het oude kasteel Ortenburg, de vroegere residentie der Boheemse stadhouders. Industrie is het hoofdbestaansmiddel: steendrukkerij, metaalindustrie (gieterijen, machinefabrieken), wol- en linnenindustrie. De handel omvat graan, vlas en wol. De stad is een kruispunt van spoorwegen naar Dresden, Gorlitz, Neustadt en Köningswartha.Bautzen was oorspronkelijk een vesting der sorbisch-wendische Milzener, wier gebied, het land Baudissin, door keizer Otto I veroverd werd. De stad wordt voor het eerst in 1002 genoemd. In 1031 Duits geworden, maakt zij aanvankelijk deel uit van de Mark Misnië (Meissen), daarna van Bohemen, waartoe zij met enige onderbrekingen tot 1635 bleef behoren, tot zij bij de vrede van Praag aan den keurvorst van Saksen werd afgestaan.
In de moderne geschiedenis is Bautzen vooral bekend door de Slag bij Bautzen (20 en 21 Mei 1813) tussen Napoleon I en de verbonden Russen en Pruisen. Door de Fransen na de slag bij Lützen vervolgd, hadden de verbondenen onder Barclay* de Tolly en Blücher een sterke positie ingenomen op de trapsgewijs oplopende rechteroever van de Spree. De Franse keizer had daarentegen het voordeel van een bijna dubbele overmacht (163 ooo-g5 000) en kwam reeds de eerste dag in het voordeel, doordat Ney de rechtervleugel van de Geallieerden onder Barclay een eind terug wist te drijven. Op de tweede dag werd deze omtrekkende beweging voortgezet, totdat Blücher de Russen hulp moest zenden. Daarop viel ook het centrum aan, waarop de verbondenen een overigens in goede orde volbrachte terugtocht moesten aan vangen. Door gebrek aan ruiterij was Napoleon niet bij machte zijn succes te voltooien.
Lit.: Foucart, Bautzen, une bataille de deux jours (2 vol., Paris 1897-1901).
