is de naam van een Noordsemietische taal, nauw verwant met het Hebreeuws en het Punisch. Het werd de taal van heel Voor-Azië buiten de Griekse sfeer tot aan het Armenische en Perzische bergland.
Uit de Assyrische tijd kennen we reeds Aramese inscripties tot zelfs in Egypte. Dat een Assyrisch officier Aramees behoorde te verstaan en te spreken, zien wij in het O. T. (II Kon. 18 : 26 = Jez. 36 : 11). In later Hebreeuws (bijv. in het boek Prediker) is de invloed van het Aramees duidelijk merkbaar. Geheel in het Aramees geschreven zijn Ezra 4 : 8-6 : 18 en 7 : 12-26, Daniël 2 : 4-8 : 28. In Jer. 10 : 11 en Gen. 31 : 47 vindt men een paar Aramese woorden.Dit „Bijbels Aramees” vertoont trekken, die later niet meer voorkomen. Het staat dicht bij het Aramees uit Palmyra en dat van de Nabatese munten en inscripties, die van later datum zijn.
Het Joods-Palestijnse Aramees, dat de taal van Christus en zijn tijdgenoten was, kennen wij uit de Talmud, en wel het Galilese dialect uit de Jeruzalemse Talmud, de Jer. Targums en Midrasj, het andere Joods-Aramees uit de Targum Onkelos en de Targum Jonathan. Verder kennen wij een Christelijk-Palestijns Aramees (bijbelfragmenten) en het Samaritaans, terwijl van al dit H'estaramees als levende taal het dialect van het dorp Ma'lūla in de Anti-Libanon is overgebleven.
Het Oost-aramees kent men uit de Babylonische Talmud, in het Mandees van de heilige boeken der Mandaeërs (10de of 11de eeuw n. Chr. ?), die nog als secte in Mesopotamië bestaan, uit het zgn. Syrisch, d.w.z. het Christelijk Aramees, en de in de 19de eeuw nog levende dialecten in Toer-'Abdïn, Mesopotamië, Koerdistan en bij het Oermia-meer.
Voor de studie der Evangeliën is kennis van het Aramees van hoge waarde, evenals de Christelijke Aramese literatuur niet slechts voor de Syrische kerk- en dogmengeschiedenis van de hoogste betekenis is. De kerkelijke hymnologie is bijv. waarschijnlijk in laatste instantie van Aramese oorsprong.
De Aramese Christen-geleerden zijn de leermeesters der Arabische cultuur geweest. In het O. van het Romeinse rijk was het Aramees de belangrijkste taal na het Grieks en in Perzië was het als cultuurtaal belangrijker dan het Perzisch. Minstens 1000 jaar lang is het een wereldtaal geweest.
PROF. DR J. DE ZWAAN
Lit.: A. Baumstark, Gesch. d. Syr. Literatur (Bonn 1922); H. Strack, Einl. in Talmud und Midras (München 1925); C. Brockelmann, Die Syrische und die christlich-arabische Literatur in „Die Literaturen des Ostens in Einzeldarstellungen, Bd VI2 (Leipzig 1909) (pp. 3-74). Verder de Theologische Encyclopaedieën.
