(Hebreeuws: „hulp”) of (volgens de Grieks-Latijnse vorm van deze naam) Esdras was de wetgeleerde uit het hogepriesterlijk geslacht, die in 458 v. Chr. met ca 1500 Joodse ballingen op grond van een edict van de Perzische koning Artaxerxes I van Babylonië naar Jeruzalem trok en hier een nieuwe regeling van de rechtspraak en de eredienst in het leven riep.
In het naar hem genoemde Bijbelboek zijn talrijke passages (7 : 279 : 15) in de eerste persoon gesteld en dus van hemzelf afkomstig. Een gedeelte van het boek is in het Aramees gesteld en bevat bijzonder belangrijke afschriften van Aramese documenten. Prof. W. H. Kosters wilde deze stukken voor onhistorische ficties verklaren; deze hypothese, die ook in de Leidse vertaling van het O.T. (door Kuenen en Oort) verwerkt is, werd door de ontdekking van Aramese papyri op het Nijl-eilandje Elefantine afdoende weerlegd. Zie bijv. Ed. Meyer, Der Papyrusfund vort Elephantine (1912). Terecht heeft men deze „vaardige schriftgeleerde” (7 : 6) genoemd de „vader van het Jodendom”. Door zijn werkzaamheid, met steun van de gouverneur Nehemia, is de geestelijke heropbouw van de Joodse gemeenschap voltooid. De tijdrekenkundige bepalingen zijn moeilijk. Vele geleerden plaatsen zijn werkzaamheid later dan die van Nehemia: wellicht in het jaar 428 v. Chr. (het 37ste jaar van Artaxerxes I) of zelfs in 397 v. Chr. onder de regering van Artaxerxes II.In de Vulgaat heten de bijbelboeken Ezra en Nehemia het eerste en het tweede boek van Esdras. Het zgn. derde boek Ezra is een vrije bewerking in het Grieks, overgeleverd in de Septuaginta, met enkele belangwekkende toevoegsels, zoals het verhaal van de wedstrijd der pages. Het zgn. vierde boek E., overgeleverd o.a. in het Latijn, is een Joodse apocalypse uit de tijd van keizer Nerva (ca 97 n. Chr.), verwant aan het bijbelboek der Openbaring en belangwekkend om de Messiasverwachting en uitingen van zondebewustzijn.
PROF. DR G. J. THIERRY
Lit.: A. van Selms, Ezra en Nehemia (Tekst en Uitleg, Groningen 1935); W. Rudolph, in: Handb. z. Alt. Test. I, 20, Tübingen 1949); H. H. Schaeder, Esra der Schreiber (1930); J. S. Wright, The data of Ezra’s coming to Jerusalem (London 1947); H. H. Rowley, The chronol. order of Ezra and Nehemia (in: I. Goldziher Memorial Vol., 1948). — III Ezra: S. S. Tedesche, Diss. Yale Univ. (1928). — IV Ezra: in het Engels door G. H. Box, (Transl. of Early Doe., Ser. I, no 8); in het Duits door B Violet (Die griech.-christl. Schriftsteller, Band 32, 1924).
