(1), Heilige, martelaar uit Perzië, gedood 22 Jan. 628, wiens feestdag in de Romeinse Liturgie op 22 Jan. wordt gevierd, samen met den H. martelaar Vincentius.
Lit.: Anal. Boll. XI (1892), 233-240.
(2), naam van verschillende pausen.
Anastasius I, Romein en de zoon van den presbyter Maximus, werd in 398 of 399 de opvolger van Siricius op de pauselijke troon, vaardigde voorschriften uit omtrent de ongehuwde staat van hoge geestelijken, veroordeelde de Manichaeërs en sommige leerstukken van Origenes en overleed op 19 Dec. 401. De R.K. kerk vereert dezen Anastasius als een heilige, wegens zijn optreden voor de orthodoxie.
Anastasius II (496-498), Anastasius III (911-913) en Anastasius IV (1153-1154) zijn slechts kort paus geweest. De laatste, vroeger een monnik, Conradus genaamd, werd in 1126 kardinaal en bisschop van Sabina. In 1130 verhief de voortvluchtige Innocentius II hem tot stadhouder en na de dood van Eugenius III (8 Juli 1153) beklom hij als Anastasius IV de pauselijke zetel (12 Juli 1153). Hij overleed 3 Dec. 1154.
Lit.: Liber Pontificalis, ed. Duchesne, I, II (Paris 1886-1892); L. Duchesne, L’église au Vle siècle; A. Fliche, Du premier Concile du Latran à l'avènement d’Innocent III (1123-1198) (Hist. de l’Eglise, éd. par Fliche et Martin, t. IX).
(3), bibliothecaris, die leefde tussen 800 en 880 te Rome, was in zijn tijd bekend als de beste kenner van het Grieks in het Westen. Als kardinaal-priester van St. Marcellus (847) wegens eigenmachtig optreden geëxcommuniceerd, liet hij zich overhalen om als tegenpaus op te treden tegen Benedictus III. Later weer in eer hersteld, werd hij onder Nicolaas I omstreeks 862 abt van het klooster S. Maria in Trastevere en kwam onder Hadrianus II en Johannes VII als bibliothecaris aan de pauselijke kanselarij. Hij stierf ca 879. Door sommigen wordt hij er van verdacht, de vervaardiger te zijn van de valse Constantijnse schenkingsoorkonde, die in de 9de eeuw opdook (Donatio Constantinï).
Bibl.: Patrol. Lat. CXXIX. Chronographia tripartita in: Theophanis Chronographia, II, p. 31, ed. C. de Boor (Bonn 1885);
Lit.: A. Lapotre, De Anastasio bibliothecario (Paris 1885); E. Perels, Papst Nikolaus I und Anastasius Bibliothecarius (Berlin 1920).
