(later, verm. beter Amphiktionen, Grieks Amphiktyones, „omwonenden”), duidt in engere zin een verbond aan van volken, die om een heiligdom woonden. Verscheidene, later ook van staatkundige betekenis, hebben in Griekenland bestaan: het amphiktyonenverbond van Argos, van Kalaureia, van Delos.
Het belangrijkste was dat van Delphi en de Thermopylae, de zgn. Delphische Amphiktyonie. De deelgenoten waren oorspronkelijk twaalf volksstammen, de Ioniërs, Dolopers, Thessaliërs, Aenianen (Oetaërs), Magneten, Maliërs, Phthioten, Doriërs, Phocaeërs met de Delphiërs, Locriërs, Boeotiërs en Perrhaebiërs, die elk met twee stemmen in de bondsvergadering zitting hadden. Het voornaamste doel was het toezicht op de tempel van Demeter te Anthela bij de Thermopylae en later vooral die van Apollo te Delphi. Voorts bekostigden en leidden zij de Pythische spelen, beheerden de bezittingen en financiën van het heiligdom en zorgden voor de instandhouding, hernieuwing en versiering der gebouwen.Van veel belang was daarnaast hun staatkundige invloed. Dikwijls werden zij als scheidsrechters gebruikt voor de oplossing van geschillen tussen Griekse staten. En vooral: zij verboden wel niet de oorlog tussen de leden van het verbond, maar stelden verzachtende regelen vast: geen verwoesting van steden, geen afsnijden van water. Overtreding had gemeenschappelijke oorlog tegen de schuldige staat tot gevolg.
De gezanten der bondsstaten naar de gemeenschappelijke vergaderingen heetten pyldgorai of hieromnèmones. In 224 kreeg de Aetolische bond het oppergezag; dit werd hem in 189 door de Romeinen ontnomen. De bond bleef bestaan, zolang het Delphisch orakel zich liet horen.
Lit.: J. Beloch, Griech. Geschichte, 2. Aufl. (Strassburg 1913) I, 2., p. 386-436; U. v. Wilamowitz, Die Amphikt.v. Kalaurea, in: Nachrichten der Ges. d. Wiss. zu Göttingen (1896); J. P. Harland, The Galaurian A., in: Amer. Journal of Arcbaeol., XXIX (1925); Cauer, in Pauly-Wissowa, Real-Enzykl., I, kol. 1904-1935.
AMPHILOCHOS
Grieks ziener, zoon van Amphiaraos en Eriphyle. Hij nam deel aan de tocht der Epigonen tegen Thebe. Van de strijd tegen Troje terugkerend, stichtte hij met Mopsos, die evenals hij de zienersgave bezat, het beroemde orakel te Mallos in Cilicië.
Lit.: Be the, in Pauly-Wissowa, Real-Enzykl.,I,kol. 1938-1940.
