Zwitsers-Duits medicus, physioloog, bioloog en letterkundige (Bern, 16 Oct. 1708 - 12 Dec. 1777), was te Leiden een leerling van Boerhaave en promoveerde aldaar in de medicijnen 1727, was hoogleraar te Göttingen in de botanie, onleedkunde en chirurgie 1736-1753, daarna lid van de regering van Bern 1753-1777. Hij was een universeel geleerde, een der grootmeesters der 18de eeuwse anatomie en physiologie en heeft de grondslag gelegd voor de moderne experimentele physiologie en biologie; als botanicus was hij een tegenstander van Linnaeus.
Door zijn gedichten heeft hij medegewerkt aan de opleving van de poëzie. Ook zijn latere staatkundige romans zijn merkwaardig. Hij trachtte daarin achtereenvolgens de absolute en de constitutionele monarchie en dan de republikeinse staatsvorm te schilderen.Bibi.: Experimenta et dubia circa ductum salivalem novum Coschwigianum (Lugduni Bat. 1727); Icones anatomicae (1743); De partibus corporis humani sensibilibus et irritabilibus (1752, Duitse vert. 1922); Elementa physiologiae corporis humani (8 dln, 1757-’60); Opuscula anatomica minora (3 dln, 1762-’68); Bibliotheca botanica (2 dln, Figuri 1771-’72); Bibliotheca anatomica (2 dln, Lugduni Bat. 1774-’77); Bibliotheca chirurgica (2 dln, Basileae 1774-’75). Gedichten: Die Alpen (1729); Versuch schweizerischer Gedichte (1728); Gedichte, hrsg. v. L. Hirzel (1882, met biografie, herdr. 1ste dl 1917); Kritische Auswahl, d. H. Maync (1923).
Romans: Usong (1771); Alfred, König der Angelsachsen (1773); Fabius und Cato (1774). Dagboeken: Tagebücher seiner Reisen nach Deutschland, Holland und England, hrsg. v.L.Hirzel (1883); Tagebuch der Studienreise nach London, hrsg. v. E. Hitzsche (Bern 1942).
Lit.: D. Bondi, Verhältnis von H.’s philos. Gedichten zur Philosophieseiner Zeit (1891); Jenny, H. als Philosoph (1902); M. Haller, H. als religiöse Persönlichkeit (1909); A. Ischer, H. und das klass. Altertum (1928); H.
Stahlmann, H.’s Weltund Lebensanschauung, diss. Erlangen (1928); S. d’Irsay, A. v. H. (1930, Arb. d. Inst.f. Gesch. d. Med., 1); J.
Vosz, Das path. anat. Werk A. v. H.’s (Göttingen 1937); J. Strohl, in: Gedenkschrift zum 16. intern. Physiologen Kongress (1938); R. R. Beer, Der .grosse H. (1947).
