(± 1000-9 Nov. 1068) is een merkwaardig voorbeeld van heerszuchtige vorstinnen, zoals de Middeleeuwen er veel hebben gekend. Zij was de dochter van Otto-Willem, graaf van Franche-Comté, zelf een zeer heerszuchtig man en werd in 1019 de derde echtgenote van den reeds bejaarden hertog Willem V (den Grote) van Aquitanië, wien ze drie kinderen, o.w. twee zonen, schonk.
Uit beide voorgaande echtverbintenissen waren echter ook zonen gesproten. Agnes poogde haar echtgenoot te overreden, hun zonen tot opvolgers aan te wijzen, doch verre van hierin te slagen, verkreeg ze alleen maar, dat de oude hertog zijn oudsten zoon tot hertog aanstelde (Willem VI) en zelf in 1029 afstand deed van de troon. Hijzelf stierf in 1030. Agnes berustte evenwel niet en huwde den heel wat jongeren Godfried Martel, zoon van den machtigen graaf Fulko Nerra van Anjou. Het doel, dat ze met dit huwelijk beoogde, bleek al dadelijk, toen Godfried aan Willem VI de oorlog verklaarde. Hij bereikte echter niets. Willem VI stierf in 1038 en werd opgevolgd door zijn broer Odo, uit het tweede huwelijk van Willem III gesproten. Dus bleven Agnes’ kinderen alsnog uitgesloten. Agnes lokte evenwel een opstand in Aquitanië tegen Odo uit en hij sneuvelde in 1039. Nu kwam de beurt aan den zoon van Agnes, die hertog Willem VII van Aquitanië werd. Hij was nog minderjarig en Agnes oefende natuurlijk het gezag uit in zijn naam. Haar regering (1039-1044) was voorspoedig; ze wist Gascogne bij het hertogdom te voegen; het werd toegewezen aan haar tweeden zoon, Godfried. In 1043 huwde ze haar dochter uit aan keizer Hendrik III. Thans kon ze op een nog grootser toneel optreden dan het machtige Aquitanië. Ze volgde den keizer op zijn tochten, ook op de Italiaanse veldtocht in 1046 en schijnt wel een actieve rol in de politiek te hebben gespeeld.Agnes, ouder geworden, verloor allengs aan aanzien. Omstreeks 1050 werd ze verstoten door haar echtgenoot Godfried, ondertussen graaf van Anjou geworden en wien ze geen opvolger had geschonken. Ze bewerkte daarop dat een oorlog uitbrak tussen Aquitanië en Anjou, welke overigens geen tastbare gevolgen had. In 1058 stierf hertog Willem VII, zodat ook de jongste zoon van Agnes, die reeds over Gascogne heerste, thans hertog van Aquitanië werd. Over hem had Agnes weinig invloed en haar politieke rol eindigt dan ook grotendeels met de troonsopvolging van Gwij-Godfried. Ze verbleef naderhand dikwijls te Saintes, waar ze een abdij had gesticht, en onderscheidde zich, gelijk in heel haar leven, door vrome werken. Zij overleed te Saintes.
PROF. DR J. DHONDT
Lit. A. Richard, Histoire des comtes de Poitiers, t. I (Paris 1903).
