(1) diaken in Antiochië, sinds 350 met zijn leerling Eunomius van Cyzicus en Acacius van Caesarea, leider der extreme richting in het Arianisme, welke de Godheid van den tweeden Persoon der H. Drievuldigheid en consequent ook van Christus ontkende.
De aanhangers dezer richting heetten Aëtianen, Eunomianen, Heteroesiasten (hetera ousia = andere essentie) of Anhomeërs (Anhomoios = niet gelijk). Zijn tegenstanders gaven aan Aëtius de naam Atheïst. Aëtius oefende verschillende beroepen uit, doch door de Aristotelische dialectiek toe te passen op bijbelteksten, verwierf hij zich als twistredenaar de genegenheid van den lateren Keizer Julianus. Zijn beweringen waren echter zelfs voor Ariaans gezinden bedenkelijk, zodat hij afgezet werd en Antiochië verlaten moest. In 358 keerde hij echter terug, maar werd weer afgezet en verdreven. Onder Julianus, die na de dood van Constantinus keizer werd, is hij door een Ariaanse synode in zijn waardigheid hersteld en zelfs tot bisschop benoemd. T: 370 stierf hij onder Keizer Valens te Constantinopel als bisschop zonder bisdom, DR C. H. LAMBERMOND O.P.(2) geboren in Beneden-Moesië en vermoord in 454, was een Romeins patricius of veldheer, de laatste held van het Westerse keizerrijk. Hij begon zijn krijgsmansloopbaan onder Honorius en bereikte onder Valentinianus het toppunt van zijn macht. Na de dood van Honorius wist hij zich in de woelingen om het keizerschap tot feitelijk beheerser van het Westromeinse Rijk op te werken en behield deze heerschappij lange tijd door handig de op elkander naijverige Barbarenkoningen tegen elkaar uit te spelen. Zo zond hij een deel der Hunnen tegen de Bourgondiërs uit en toen deze laatsten genoeg verzwakt waren, wist hij ze weer met Rome te verzoenen en wees hun een woonplaats en machtsgebied bij de Rhône. Evenzo handelde hij met de Westgoten en het gevolg was, dat hij het commando voerde over Romeinse, Westgothische, Bourgondische en Alemanse troepen, toen Attila een geweldige aanval op Gallië deed. De Hunnenvorst werd op de Catalaunische velden (bij Chalons) verslagen en het volgend jaar moest hij eveneens een tocht naar Italië opgeven. Toen kort na Attila’s dood, Aëtius zijn positie wilde versterken door een huwelijk van zijn zoon met een keizerdochter, werd hij door keizer Valentinianus eigenhandig vermoord.
PROF. DR C. VERLINDEN
Lit.: T. Mommsen, Aëtius (Hermes, d. XXXVI, 1901); G. Lizerand, Aëtius (Paris 1910).
