stad op het gelijknamige schiereiland aan de Z.W.-kust van Arabië. Zijn zuidelijkste punt, kaap Aden, is op 45°5' O.L. en 12°46' N.Br. gelegen.
Het schiereiland is van vulkanische oorsprong en bestaat grotendeels uit een lage, N.O.Z.W. verlopende heuvelketen. In het N.W. is het schiereiland door een vlakke, 1233 m brede landengte met het land verbonden.De stad Aden ligt in de kraterruimte van een oude vulkaan in een absoluut onvruchtbaar landschap, waar geen boom of struik groeit. De stad was weleer beroemd wegens haar uitgebreide handel, maar in de tijd, toen de Engelsen ze in bezit namen, zó vervallen, dat zij nauwelijks 90 huizen met omstreeks 600 arme inwoners telde. Dit aantal is vervolgens sterk vermeerderd, zodat het in 1845 reeds 25000, in 1891 42000 en in 1911 46000 bedroeg; thans heeft de stad Aden samen met het eilandje Perim 48 338 inw. (29 358 m op 205km2). Met het onmiddellijke achterland (protectoraat) heeft het ongeveer 650 000 inw. op 24 800 km2. Aangezien de regenval gering is en (moesson-) regen soms zelfs geheel uitblijft, heeft men een reeks waterkelders (cisternen) gebouwd, waarin het van de bergen afstromende regenwater opgevangen en bewaard wordt. Een deel dezer cisternen is alreeds van Romeinse oorsprong. De stad voert de producten van het omgevende land (zout, koffie, arabische gom, wierook, peulvruchten, huiden, vellen, tabak) uit en allerlei behoeften van de bevolking en de binnenlopende schepen (katoenstoffen, voedingsmiddelen, kolen en petroleum) in. Aden is een vrijhaven. De invoerwaarde beloopt er rond 70 mill. gld., de uitvoerwaarde rond 60 mill. gld. per jaar. Aden is een belangrijk kabel- en radiostation, oorlogshaven en aanloop- en bunkerhaven voor koopvaardijschepen; behalve de talloze kleine kustvaartuigen komen er ruim 100 schepen met rond 3,5 mill. R. T. netto inhoud per jaar. Sedert kort is de havenruimte uitgebreid en door uitbaggering nog beter toegankelijk gemaakt.
Aden droeg in de tijd der Romeinen, die het in 24 v. Ghr. veroverden, de naam Attanae en was ten tijde van keizer Konstantijn zulk een gewichtige handelsplaats, dat men haar Emporium Romanum (Romeinse stapelplaats) noemde. Toen de Portugezen om de Kaap de Goede Hoop waren gezeild, gaf hun handelsgeest aan de stad nieuwe bloei. Terwijl Arabieren en Portugezen om haar bezit streden, werd zij door de Turken bezet (1538) en veranderde in een zeeroversnest. De vreemde kooplieden trokken weg en de grote koopstad werd een ellendig dorp.. Wegens mishandeling van Britse schipbreukelingen werd de plaats door de Engelsen stormenderhand ingenomen (1839) en tegen betaling van jaarlijkse schatting in bezit gehouden en versterkt. De stad, het Gibraltar van het Oosten, werd een. steenkolendepot, Lloydstation en station voor O.I.mailboten en heeft sedert de aanleg van het Suezkanaal een belangrijk handelsverkeer verkregen. Sedertdien was het gebied langs de kust enigszins uitgebreid, nadat in 1857 ook Perim veroverd was. Op i April 1937 werd de kolonie Aden gevormd, bestaande uit Klein Aden, de stad Shaikh-Othman op het vasteland met enkele dorpen. Het Protectoraat Aden ligt ten W., ten N. en ten Z. van de kolonie; het bestaat uit twee delen: het O. deel omvat Hadramaut en andere sultanaten, o.a. het eiland Sokotra. Telt ongeveer 12 000 inw., die zich deels met landbouw, deels met visserij bezighouden. Het W. deel omvat tg sultanaten. Tot de kolonie behoren ook de KoeriaMoeria-eilanden.
DRS H. BOMER
