Eigenlijk moeten we dankbaar zijn dat ‘het lot ons in het duister houdt en ons slechts fakkels in handen geeft voor de volgende weg, zodat we niet hoeven te treuren over het gapende gat van de toekomst en over de verwijdering van de ziel’ (Jean Paul), maar de wijze woorden van knappe koppen (Sophocles: ‘Ook al had hij kunnen kijken, geen mens kan de toekomst voorspellen’) heeft mannen en vrouwen er niet van kunnen weerhouden om het lot te onderzoeken. Reeds de Germaanse priesteressen sneden de gevangenen de kelen door en konden uit het bloed dat in de offerketel stroomde de overwinningskansen opmaken.
Van oudsher en in alle culturen werd - voorzien van klinkende namen als mantiek, auguralwissenschaft, precognition, diviniation - alles wat groeit en bloeit en vliegt en kruipt en stoeit tot orakelen aangetrokken. Enige voorbeelden:• Plotseling opduiken van een zwarte kat in huis: spoedig een sterfgeval.
• Voor trouwlustigen: op Andreasavond (30 november) alle letters van het alfabet op een deur schrijven, ogen afdekken en met een stok toestoten. De letter die door de stok geraakt wordt, is de eerste letter van de aanstaande bruidegom/aanstaande bruid.
• Bij het Avondmaal een beschadigde hostie of de avondmaalsbeker met wijndroesem overhandigd krijgen: er dreigt ongeluk. Nog groter ongeluk dreigt als men de hostie laat vallen of wijn morst.
• Als de altaarkaars plotseling uitgaat, dan zal of de priester spoedig sterven, of de koster.
• De vrucht van de appelboom - de levensboom - geeft, vooral tijdens Kerstmis, uitsluitsel over leven en dood: men bijt op kerstavond in een rode appel en werpt deze in de lucht; valt de appel op de witte kant (vruchtvlees), dan sterft de werper binnen een j aar.
• Dromen op eerste adventszondag worden vervuld.
• Eten op de wc leidt tot slechte adem.
• Deel van de nageboorte voor zonsopgang in een mierenhoop leggen: Waarzeggen blijven de mieren tot zonsondergang weg, dan wacht de pasgeborene een lang leven.
•Appelpitten aan een naald geprikt boven een vlam houden: als ze in de hitte onder geknisper openbarsten, dan gaat de wens die men daarbij in gedachte had in vervulling.
•Bij het huwelijk snijden bruid en bruidegom een brood aan en bewaren ieder een snee: ‘Wiens brood het eerst beschimmeld is, die ook het eerst in d’ hemel is.’
•Het oor tegen de bakoven drukken: hoort men gebeden, dan volgt spoedig de begrafenis. Klinkt er muziek, dan wordt er binnenkort getrouwd.
•Bromt een beer bij de aanblik van een meisje, ‘dan is het een heimelijke hoer’.
•Krijgt een dorre, afgestorven boom plotseling groene blaadjes, dan vindt binnenkort het jongste gericht plaats.
•Als men op Goede Vrijdag in hemd en onderbroek naar het kerkhof gaat en tussen de gespreide benen koekeloert, dan kan men zijn toekomstige vrouw zien.
•In de Mattheüsnacht (24 februari): de namen van de familieleden op aparte papiertjes schrijven en in een pan met water gooien. Wiens papiertje het eerst zinkt, die sterft als eerste.
•Een schilderij valt van de muur: een onheilspellend teken, vooral als er een zieke op is afgebeeld, of als het om de afbeelding van een heilige gaat.
•De bijbel openslaan: de passage waarop het oog valt, of die door vinger of vallende naald het eerst aangewezen wordt, verraadt de toekomst. Deze techniek wordt vooral op nieuwjaarsmorgen toegepast, voor een reis, voor een belangrijke zakelijke beslissing en dergelijke.
•De Grieken orakelden met Homerus, de Romeinen met Vergilius en de mohammedanen orakelen met de koran.
•Geprikkelde bijen kondigen zonnige dagen aan.
•Als de berkenbladeren lang aan de boom blijven, volgt er een strenge winter.
•Kikkers in huis zijn de voorboden van magere Hein.
•Kraait de haan midden op het erf en slaat hij drie keer met zijn vleugels, dan breekt er heel gauw brand uit. •Kraaien de hanen op de trouwdag bij zonsopgang, dan wordt het een kinderrijk huwelijk.
Kakelende kippen brengen ongeluk.
• Houtblokorakel voor jonge vrouwen: een blok uit de houtstapel trekken - dit verraadt het uiterlijk van de toekomstige echtgenoot.
Een recht stuk betekent een knappe, degelijke man, een lang stuk een lange man, een krom en knoestig stuk een kromme of gebochelde, en een stuk met boomschors eraan staat voor een rijke man.
• Eet een hond sneeuw of wentelt hij zich erin, dan gaat het spoedig dooien.
• Jeukt de rechterhand: uitgaven. Jeukt de linkerhand: inkomsten.
• Vindt men op Goede Vrijdag gedurende de kerkdienst een munt, dan moet men zich snel naar het hoofd grijpen: ‘Zo veel haren men grijpt, zo veel geldstukken vindt men in het komende jaar; de geraakte haren vallen echter uit.’
• Als de kat zich likt, dan komt er bezoek.
• Sintels, geld, kolen en koeken voor een eenjarig kind leggen: grijpt het naar de sintels, dan sterft het spoedig. Als het kind het geld pakt, duidt dat op gierigheid. Wil het de kolen, dan wordt het slim. Neemt het de koeken, dan eindigt het als veelvraat en drankorgel.
• Niest het rundvee, dan krijgen we sneeuw.
• Regent het tijdens de zondagse kerkgang, dan regent het de hele komende week.
• Gaat men op reis en blijft men bij het vertrek met de jas aan de deur haken, dan keert men gezond weer terug. Morst men vlak voor het vertrek water, dan moet men de reis afblazen.
• Biedt men een zwangere vrouw een lelie en een roos aan, en ze neemt de lelie, dan zal ze van een jongen bevallen. Kiest ze voor de roos, dan schenkt ze het leven aan een meisje.
• Een ernstig zieke een smaragd op het hart leggen barst de edelsteen, dan zal de patiënt sterven.
• Gooit men een naald in het water, die daarop zinkt, dan zal men niet trouwen.
• Als bij het bakken het deeg niet rijzen wil, dan sterft er de komende maanden een familielid.
• Aan een krakende tafel is in het verleden een onrechtvaardig oordeel uitgesproken.
• Wie een half uitgedronken glas bij vult, krijgt last van jicht of van een boze schoonmoeder.
• Als een deur vanzelf opengaat, dan treedt de geest van een gestorvene de kamer binnen.
Tot de verdere methoden en hulpmiddelen van de toekomstvoorspelling behoren de waarneming en interpretatie van de gedragingen der insecten (entomomantie); de vlucht der vogels (ornithomantie); de menselijke rimpels (metoposkopie); de kopbewegingen van een dier (cephalomantie); vlammen of rook (pyromantie); gehinnik en gedrag van paarden (hippomantie); wolkenvormen (aeromantie); menselijke ingewanden (anthropomantie); de baan van een pijl (belomantie); het werpen van dobbelstenen (astragalomantie); de volgorde waarin een haan zaadjes van een lettertafel of uit een letterkring wegpikt (alectryomantie); het gedrag van een kat (felidomantie); loten (kleromantie); voetstanden (podomantie); roet en uitgegloeide kolen (spodomantie); kiezelstenen in een bron (psephomantie); de bewegingen, de kleurnuances en dergelijke van muizen en ratten (myomantie); bloemen (floromantie); de windanalyse (austromantie); de kunst van het lachen (geloskopie).
Nog steeds zijn voorspellingen actueel met behulp van de astrologie (zie horoscoop) en door middel van de pendel. Aan een draadje hangt een gewicht, meestal een gepolijste ring, en na een vraag slingert de pendel in de voor ‘ja’ of in de voor ‘nee’ vastgelegde richting - zie ook glazen schuiven/Carpenter-effect. Ook heel geliefd: skaat- en tarotkaarten; waarbij het tarotspel naast het voorspellen van de toekomst met name een techniek is om levenskeuzes te maken en een middel ter vergroting van zelfkennis, net als de I Ging, de chiromantie (zie handlezen), dobbelstenen, het gebruik van een kristallen bol, en het speelse gieten en duiden van loden figuurtjes (zie jaarwisseling). Over de mantische kaarten, dobbelstenen en het gebruik van een kristallen bol kunt u gedetailleerd lezen in bijvoorbeeld The Prediction Book of Diviniation van Jo Logan en Lindsay Hodson.
Tegenwoordig verdienen zo’n tienduizend mensen in Nederland hun brood met waarzeggen. De woorden van Georg Christoph Lichtenberg, die hij reeds in de achttiende eeuw sprak, zijn nog steeds van kracht: ‘Van waarzeggen kan men goed leven in deze wereld, maar niet van de waarheid zeggen.’
→Apocalyps, → Boerenspreuken, → Droom, → Getallen, → Glazen schuiven, → Handlezen, →Horoscoop, → Jaarwisseling, → Jeuk, → Koekoek, → Koffie, → Margriet, → Medium, → Psychose, Spin, →Thee, → Vallende sterren.
