(in Poolse spelling: Wladyslaw), naam van enige vorsten en koningen van POLEN:
Wladislaw I Herman (1040-1102) regeerde van 1079-1102 als jongere broer en opvolger van Boleslaw II, die in 1079 was verdreven. Hij noemde zich geen koning als deze. Hij was een zwak karakter, sterk beïnvloed door zijn derde vrouw Judith Maria, de zuster van keizer Hendrik IV, en door de paltsgraaf Sieciech, een magnaat, die de feitelijke leiding had. Vandaar verzet van de zijde van Wladislaw’s zonen uit vorige verbintenissen: Zbigniew en Boleslaw (de latere Boleslaw III). Ten slotte moest Wladislaw hun het grootste deel van zijn rijk in apanage afstaan. Hij steunde verder Hendrik IV in zijn strijd tegen de paus, moest aan Bohemen schatting betalen voor Silezië en probeerde tevergeefs Pommeren te beheersen.
Wladislaw II (1104-1159), regeerde 1139-1146, als zoon van Boleslaw III en kleinzoon van de vorige. Bij de verdeling van het rijk bij de dood van Boleslaw III tussen diens zonen kreeg Wladislaw III Silezië en Kraków, dat als hoofdstad van het geheel gold. Hij hield dus het senioraat, maar werd reeds in 1146 onttroond door zijn jongere broeder Boleslaw IV. Pas na zijn dood werden Wladislaw’s zonen door toedoen van keizer Frederik I in Silezië hersteld (4 Silezië, geschiedenis).
Wladislaw III Laskonogi (= Spillebeen) (1186-1231), zoon van Mieszko de Oude van Groot-Polen en kleinzoon van Boleslaw III, regeerde van 1202-1231 als vorst (hertog) van Groot-Polen en streed met zijn neven, hertogen van Silezië, om Kraków en het senioraat, zonder veel succes. Hij was overigens een talentrijk en energiek vorst, die ook met de kerk in conflict kwam over zijn vorstelijke rechten.
Wladislaw IV, als koning Wladislaw I, bijgenaamd Lokietek (= zoveel als de Korte) (1260 - Kraków 2 Mrt 1333), was de zoon van Kasimir van Koejavië, een der Poolse deelvorstendommen. Uit de strijd der Poolse vorsten om bezit en suprematie over het gehele land, gedurende welke van 1300 tot 1306 ook twee Boheemse koningen (Vaclav II en Vóclav III) het land beheersten, kwam Wladislaw Lokietek ten slotte zegevierend te voorschijn. In 1320 werd hij te Kraków tot koning van Polen gekroond, maar Pommeren was reeds in I308-’09 aan de Duitse Orde verloren gegaan en voor Silezië moest Wladislaw leenhulde bewijzen aan koning Jan van Bohemen. Een latere inval der Orderidders in 1331 en 1332 bracht veel verwoesting en nog verlies van gebied. Toch geldt Wladislaw Lokietek als de Piast, die Polen herenigd heeft.
Wladislaw III Jagello, z Jaeello.
Wladislaw III (1424 — 10 Nov. 1444), zoon van Wladislaw II Jagello, regeerde 1434-1444 over Polen en verwierf na een strijd van twee jaar (1440-1442) met Elizabeth, weduwe van Sigismund van Hongarije, die voor de rechten van haar posthume zoontje Ladislaus opkwam, de Hongaarse kroon, doch sneuvelde reeds in 1444 in de slag bij Varna tegen de Turken.
Wladislaw IV (Kraków 1595 - Merecz 20 Mei 1648) regeerde van 1632-1648, als zoon van Sigismund III Wasa. Van 1610-1612 was hij op jeugdige leeftijd tsaar van Rusland geweest gedurende de zgn. Troebele Tijd (z Rusland, geschiedenis). Nadat hij koning van Polen geworden was, deed Rusland een poging om Smolensk, dat Polen uit de Troebele Tijd behouden had, terug te winnen, maar Wladislaw dwong het Russische leger, dat de stad belegerde, tot capitulatie, waarna bij de vrede van 1634 Polen Smolensk behield, doch Wladislaw afstand deed van zijn aanspraken op de Russische troon. In 1635 sloot hij onder Franse bemiddeling een wapenstilstand met Zweden zonder afstand te doen van de aanspraken, die de Poolse Wasa’s op de troon van dit land maakten. Hij voerde verder een politiek van wisselende vriendschap met Frankrijk en met Habsburg, die in de Dertigjarige Oorlog tegenover elkaar stonden. Op het eind van zijn regering brak onder leiding van Bohdan Chmelnitskij een opstand der Dnjepr-kozakken uit, die onder zijn opvolger zou leiden tot een oorlog met Rusland en tot verlies van Smolensk, Kiew en een deel van de Oekraïne.
PROF. DR TH. J. G. LOCHER.
