Duits wijsgeer (Potsdam 11 Mei 1848 - Heidelberg 22 Oct. 1915), werd achtereenvolgens hoogleraar te Zürich (1876), Freiburg i.Br. (1877), Straatsburg (1882) en Heidelberg (1903). Hij was een leerling van Loize en Kuno Fischer en is vooral van betekenis als hoofd van de zgn.
Badense of Zuidwestduitse richting van het Neo-Kantianisme (z Kant, Kantianisme', daarnaast als geschiedschrijver der filosofie. Windelband critiseert het eenzijdig aan de mathematische natuurwetenschap georiënteerd zijn van Kant’s wetenschapsbegrip en de pogingen van het positivisme om in de wetenschappen der cultuur de methoden en de begripsvorming van de natuurwetenschap toe te passen.Hij verdeelt daarom de ervaringswetenschappen in nomothetische (natuur-)wetenschappen en idiografische (cultuur-)wetenschappen. De eerste zoeken de wetmatigheid in de verschijnselen, het herhaalbare: het individuele is hier slechts geval van een regel. De tweede zoeken het bijzondere, individuele, dat zij in zijn bijzonderheid trachten te „verstaan”. De geschiedenis doet uit de feiten een keuze op grond van hun historische betekenis („waarde”). Dit veronderstelt een systeem van algemeen geldende waarden, die zuiver a priori zijn en aan alle menselijk handelen voorafgaan.
Bibi.: Die Geschichte der neueren Philosophie in ihrem Zusammenhänge mit der allgemeinen Kultur von den besondern Wissenschaften (2 dln. 1878-1880, l21928); Präludien, Reden und Aufsätze zur Einleitung in die Philosophie (1884, 91924); Gesch. der abendländischen Philosophie im Altertum (1888, 1923); Gesch. der Philosophie (1892; (1de dr. als Lehrbuch, 1912, 141948); Geschichte und Naturwissenschaft (1894); Platon (1900, 1923); Ueber Willensfreiheit (1904, 1923): Die Philosophie im deutschen Geistesleben des 19. Jahrhunderts (1909); Prinzipien der Logik (1912): Einleitung in die Philosophie (1914, 1923); Geschichtsphilosophie (1916).
Lit.: H. Rickert, W. W. (Tübingen 1917, herdr. 1929); A. Rüge, W. W. (Leipzig 1917); A. Ravä G.
W„ in: Rivista di filosofia (1919); H. W. van der Vaart Smit, W. (Baarn 1922); G. Daniels, Das Geltungsproblem in W.’s Philosophie (Berlin 1929, Philos. Abh., 7): W. W. Boris Jakowenko, W.
W. (Prag 1941, Intern. Bibi, für Philosophie V, 1).
