eig. Andrea de’ Cioni of del Cione, Italiaans beeldhouwer, schilder en edelsmid (Florence 1436 - Venetië 7 Oct. 1488), nam de naam aan van zijn leermeester Verrocchio, een Florentijns goudsmid en bijzonder veelzijdig kunstenaar, bij wie talrijke grote kunstenaars hun opleiding genoten.
Van zijn werkzaamheid als edelsmid is ons alleen het zilveren reliëf voor het Johannesaltaar in het museum van de „Opera del Duomo” bewaard gebleven. Als beeldhouwer was Verrocchio de leidende figuur in het Florence van de tweede helft van de 15de eeuw, zoals Donatello dat was geweest voor de eerste helft. Hij sloot bij Donatello aan, maar hij streefde naar het dramatische zowel als naar het slanke en verfijnde in de vorm en naar een puntige, rijk gevarieerde contour. Hij werd opvolger van Donatello in het huis Medici, waarvoor hij ten minste 15 werken maakte.
Enige der belangrijkste werken van Verrocchio zijn: de bronzen David, kort voor 1472 gemaakt ais fonteinfiguur. Dit is het eerste vrijstaande beeld dat moest wedijveren met de David van Donatello en dat evenals deze karakteristiek is voor de kunstopvattingen van zijn tijd, met zijn beklede, anatomisch verantwoorde figuur en de flauwe glimlach op het gezicht; het magistraal geornamenteerde Graf van Piero en Giovanni de' Medici, in de S. Lorenzo, waarin de vormen van het vrijstaande en het wandgraf op geniale wijze zijn versmolten (1472); het Wandgraf voor kardinaal Forteguerri in de Dom in Pistoja (1476-1516), dat later barok verknoeid is, maar waarvan de oorspronkelijke opzet nog is te zien in een terracotta reliëf te Londen (Victoria and Albert Mus.). Karakteristiek is hier het lichte, omhoog strevende van de figuur die geheel los gekomen is van de aarde, iets wat in het tot stand gekomen monument geheel ontbreekt; Graf voor Francesca Tornabuoni, die in 1477 in het kraambed stierf. Thans zijn twee reliëfs in het Bargello, waarin het wereldse leed zeer realistisch is weergegeven; Putto met Dolfijn, gemaakt voor een vrijstaande fontein, thans in de binnenhof van Pal. Vecchio in Florence, een van de meest bewonderde werken van de kunstenaar (jaar van ontstaan onbekend, in 1560 op de huidige plaats opgesteld); Christus en de ongelovige Thomas, in een nis van Or San Michele (1466-1483), waarbij de moeilijkheid in een nis, die voor één enkele figuur bedoeld is, er twee te plaatsen, op meesterlijke wijze werd overwonnen door ze ongelijk hoog, diagonaalsgewijs op te stellen: Thomas half buiten de nis; het Ruiterstandbeeld van de Venetiaanse Condottiere Colleoni, het laatste en beroemdste werk, waarvan bij zijn dood het model klaar was en dat gegoten is door Leopardi (Venetië, Piazza bij S.S.
Paolo en Giovanni). Het geeft de veldheer weer in actie, maar heeft naast de uitdrukking van kracht ook een sterk decoratief element.
Vroeger beschouwde men Verrocchio meer als schilder dan als beeldhouwer en men vergeleek hem steeds met Leonardo da Vinci, zodat hij een tweede-rangsmeester werd. Het enige schilderij, dat zeker van zijn hand is, is de Doop in de Jordaan, ca 1470 (Florence, Uffizi), waarin Leonardo de voorste engel en het wazige landschap schilderde. Alle verdere werken zijn toeschrijvingen.
F. B. DE VRIES
Lit.: A. Mackowsky, V. (Bielefeld 1901); P. Schubring, It. Plastik d. Quattrocento (Berlin 1922); L. Planiscig, A. d.
V. (Wien. 1941); W. Valentiner, Italian Ren. Sculpture (Londen 1950).
