(1) is de naam voor alle hoornachtige instrumenten uit het verleden, waarvan de klankbuis niet gebogen conisch verwijdend was en een onopvallende klankbeker had. Hiertoe behoren de salpinx van de Grieken, Egyptische en Assyrische instrumenten.
In het begin van de 19de eeuw, na de uitvinding van de ventiel -mechaniek, werd deze o.m. toegepast op de signaalhoorn en het zodoende verkregen instrument (een bugel) ten voorbeeld gelegd voor een gehele familie van lagere instrumenten.(2). In 1835 ontwierpen W. Wieprecht en J. G. Moritz een bastuba, weldra gevolgd door een tenortuba en contrabastuba. Een belangrijke verbetering bracht hierop A. Sax in 1845 aan in zijn familie van saxhoorns.
In het moderne symphonieorkest vindt men als regel een bastuba, d.i. een koperen blaasinstrument met een sterk verwijdende, ovaal gewonden, conische buis, aan een zijde een ketelvormig mondstuk, aan de andere zijde een wijde maar geleidelijk in de buis overgaande klankbeker, voorzien van 5 ventielen, die resp. de toon een grote secunde, een kleine secunde, een kleine terts en een reine kwart verlagen, terwijl het 5de ventiel dient ter correctie van de lage tonen. De omvang is niet voor alle instrumenten dezelfde; een veel gebruikte tuba in C kan tot d-contra spelen, hoewel de laagste tonen aesthetisch niet erg voldoen. Een geoefende blazer kan in de hoogte tot de tweemaal gestreepte c stijgen en in dat hoge register een prachtige slanke hoornachtige toon geven.
(3). De op aanwijzing van Wagner gebouwde, naar hem genoemde Wagner-tuba’s zijn tussenvormen tussen hoorns en saxhoorns. Zij bezitten het mondstuk van een hoorn, de mensuur van een saxhoorn, een op hoornmanier linksbespeelbare ventiel-mechaniek met een aan de tenor-vleugelhoorn herinnerende vorm.
(4). Ook een bepaald orgelregister wordt tuba genoemd.
Lit.: G. Sachs, Reallex. d. Musikinstr. (1913); Idem, Handb. d. Musikinstr.kunde (1930).
