Franse stad en vesting in het dep. Var, aan de Middellandse Zee, met ( 1946) 125 740 inw., bezit een belangrijke oorlogs- en een kleine handelshaven.
Belangrijke gebouwen zijn o.a. : de voormalige kathedraal Ste-Marie-Majeure en de kerken St-Louis en St-François de Paule (18de eeuw). Toulon is de zetel van enige rechtbanken, van een marineprefect en van een Kamer van Koophandel en bezit verschillende scholen, een stedelijke en een marinebibliotheek, schouwburgen, musea en een observatorium. De industrie omvat, behalve het marine-arsenaal, vnl. scheepsbouw in de voorstad La Seyne.Als hoofdoorlogshaven speelt Toulon voor Frankrijk een belangrijke rol. De haven is zeer veilig en wordt door vestingwerken verdedigd. Zij omvat de door Hendrik IV aangelegde Darsevieille (16 ha, gedeeltelijk voor handelsschepen bestemd) en de Darseneuve (alleen voor oorlogsschepen) ; ten O. daarvan bevindt zich de handelshaven (Port de la Rade), in 1837 aangelegd. Het belangrijkste maritieme etablissement van Toulon is het arsenaal, in 1680 naar het ontwerp van Vauban aangelegd, dat een oppervlakte van 270 ha beslaat. Op de eilandenkade tussen het oude en het nieuwe bassin van de oorlogshaven bevinden zich 3 dokken. Aan de oorlogshavens sluit zich ten W. het bassin van Castigneau aan, dat er door de kade De la Garniture van wordt gescheiden. Nog verder westelijk is het bassin van Missiessy aangelegd. In de voorstad Mourillon in het Z.O. liggen een afdeling van het arsenaal en de marinekazerne. Tot de marine-etablissementen behoort verder het matrozenhospitaal van St-Mandrier op het schiereiland Cépet.
Toulon was reeds onder de Romeinen als Telo Martius een kleine haven. Van de 6de eeuw tot 1790 was het een bisschopszetel. Hendrik IV maakte het tot een handelshaven, Colbert en Vauban bouwden er het arsenaal. Op 28 Aug. 1793 speelden koningsgezinde admiraals het Franse Middellandse Zee-eskader met de stad in handen der Engelsen en Spanjaarden onder Hood. De belegering van Oct.-Dec. 1793, die daarvan het gevolg was, leidde tot de herovering der stad door het leger der Nationale Conventie, een resultaat vooral te danken aan generaal Bonaparte. Bij de landing van het Franse leger in Aug. 1944 werd de stad ernstig beschadigd.
Lit.: Lambert, Hist. de Toulon (4 dln, 1886-1892); Rosé, Hood and the Defence of Toulon (1922); L. Verane, T. (Toulon 1949).
