Belgisch socialistisch staatsman (Schaarbeek 25 Jan. 1899), studeerde rechten te Brussel, vestigde zich aldaar als advocaat en verwierf er spoedig naam als verdediger van personen van links die wegens politieke misdrijven werden vervolgd. Hij werkte mee aan het blad L’Action Socialiste (1934) en ondernam een studiereis naar Rusland.
In 1932 werd hij verkozen tot lid van de Kamer der Volksvertegenwoordigers en trad op 25 Mrt 1935 als minister van Verkeerswezen in het eerste kabinet-Van Zeeland. Op 13 Juni 1936 verkreeg hij de portefeuille van Buitenlandse Zaken welke hij tot Aug. 1949, op een korte onderbreking na (21 Jan.-3. Sept. 1939) behield, ook toen hij, voor het eerst op 15 Mei 1938 en later opnieuw in 1946 en 1947-’48, Eerste Minister was geworden. Van Juli 1936 af, na het vervallen van het Locarno-pact, zocht hij een nieuwe basis voor de Belgische buitenlandse politiek in de zgn. zelfstandigheidspolitiek. Intussen evolueerde hij, parallel met Hendrik de Man, naar een gematigd socialisme.
Na de Duitse inval (Mei 1940) werd hij het oneens met koning Leopold III en week over Frankrijk naar Engeland uit. Daar werd de basis gelegd voor de latere Benelux-unie. Hij bepleitte een beveiliging van de vrede door internationale organisatie, vooreerst in de U.N.O. en vervolgens, bij verscherping van de tegenstelling met het Russische blok, in Westelijke regionale pacten. Op de Conferentie van San Francisco (1945) en tijdens de eerste twee zittingstijden van de Organisatie der Verenigde Naties (1946 en 1947) stond hij aan het hoofd van de Belgische afvaardiging. In 1946 was hij overigens voorzitter van de Algemene Vergadering van de U.N.O. en, vanaf 1948 van de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (O.E.E.S.). Op 11 Aug. 1949 tot voorzitter aangesteld van de Raadgevende Vergadering van de Europese Raad te Straatsburg, nam hij op 11 Dec. 1951 ontslag als protest tegen de volgens hem te schroomvallige houding van deze vergadering ten opzichte van de Europese integratie. Na het tot stand brengen van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, werd hij op 11 Sept. 1952 voorzitter der Assemblée van dit organisme.
Op het binnenlandse plan scheen Spaak een ogenblik in de koningskwestie matigend op te willen treden, doch bij het verstrakken van de verhoudingen sloot hij zich volkomen bij de anti-Leopoldistische houding van zijn partij aan. Hij is minister van State (11 Aug. 1949) en burgemeester van St-Gillis (Jan. 1953).
DR W. VAN DEN STEENE
