of leer der verstandhoudingsassociatiewetten is een in de laatste decenniën meer verbreide methode van onderzoek naar de betekenis van verstandhoudingshandelingen of taaldaden (gesproken of geschreven woorden, mimiek, gesticulatie, enz.), waarbij de psychische verschijnselen, welke aan deze verrichtingen ten grondslag liggen, op de voorgrond worden gesteld. Een der eersten, die de stoot tot deze beweging gegeven hebben, was Lady Victoria Welby, die in het laatst der vorige eeuw op het velerlei misverstand wees, dat omtrent de grondbegrippen der verschillende wetenschappen heerst.
In Nederland werd door Frederik van Eeden een poging gedaan, de denkbeelden van Lady Welby te verwezenlijken; in 1917 nam hij (in samenwerking o.a. met Jac. Isr. de Haan, L. E. J. Brouwer en G. Mannoury) het initiatief tot de oprichting van een Internationaal Instituut voor Wijsbegeerte, dat enige jaren later werd omgezet in een Signifische Kring, waaraan ook Jac. van Ginneken S.J. een belangrijk aandeel nam. In andere landen (Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk, de V.S.) zijn in hetzelfde tijdperk onder verschillende benamingen (semantics, inguistique psychologique, Sprachkritik, logische Syntax der Sprache, enz.) min of meer analoge onderzoekingen verricht (zie ook logistiek).
Lit.: V. Welby, Sense, Meaning and Interpretation (Mind 1896);Fr. Mauthner, Beiträge zu einer Kritik der Sprache (3 dln, Stuttgart 1906 vlg.); Jac. v. Ginneken, Principes de linguistique psychologique (Paris 1907); Jac. Isr. de Haan, Rechtskundige significa (Amsterdam 1916); L. E.
J. Brouwer, F. van Eeden, Jac. Isr. de Haan, G. Mannoury, Signifische Sprachforschung (Mededeelingen van het Int. Inst. v. Wijsb. te Amst.
No 2, 1919); C. K. Ogden en J. A. Richards, The Meaning of Meaning (London 1927); R. Carnap, Logische Syntax der Sprache (Wien 1934); Entretiens sur les sciences de l’homme (Centre d’étude des problèmes humains, Paris 1937); Einheitswissenschaft, Schriften herausgegeben von Otto Neurath u. A. (’s-Gravenhage 1938).
