(ook wel Sanoesi’s) zijn de aanhangers van de Mohammedaanse mystieke orde de Sanoesîyah, vooral verbreid en tot macht gekomen in het huidige koninkrijk Libye. Genoemd naar de Algerijnse godgeleerde Sajjid Mohammad bin Ali al-Sanoesi (ca 1787 - 7 Sept. 1859), die haar in 1837 nabij Mekka instelde.
Begonnen als een vreedzame hervormingsbeweging op rechtzinnige grondslag, weinig oorspronkelijk, eclectisch t.o.v. oudere Soefi-orden, kwam zij snel tot bloei, eerst in West-Arabië, later in Cyrenaïca, waar al-Sanoesi in 1843 de eerste nederzetting (zâwiya) van zijn orde stichtte, later gevolgd door vele andere. In 1856 verplaatste hij de hoofdzetel naar Djaghboeb in het binnenland. Hier is hij gestorven, zijn graf is heilig. Zijn zoon en opvolger maakte in 1895 de oase Koefra tot hoofdzetel, en breidde de Orde verder uit. De Sanoesîyah vond haar aanhang vooral onder de Bedoeïenenstammen van Cyrenaïca, voorts onder die van Tripolitanië, een deel van de Sahara, de Soedan, West-Egypte, West-Arabië. Onder de Bedoeïenenstammen van Cyrenaïca ontwikkelde de Orde zich tot een godsdienstig-staatkundige macht, ontzien tot 1911 door de Turkse heersers, die de Senoesi’s hun landbezit en zelfbestuur lieten.
De Italianen echter voerden tegen de opstandige Senoesi’s twee oorlogen (1911-1917 en 1923-1932). Het hoofd der Orde, Sajjid Mohammad Idrîs, kleinzoon van de stichter, aanvankelijk door de Italianen erkend als Emir, week in 1922 uit naar Egypte. De macht van de Senoesi’s werd door de Italianen gebroken, hun landerijen werden hun ontnomen, de Orde werd alleen als godsdienstige organisatie toegelaten. In Wereldoorlog II schaarde Sajjid Mohammad Idrîs zich aan de zijde der Geallieerden; hij keerde in 1943 naar Cyrenaïca terug. In 1949 proclameerde hij te Benghazi de onafhankelijkheid van Cyrenaïca. Sinds de vorming van de onafhankelijke staat Libye (24 Dec. 1951) is hij de koning van dit land.PROF. DR G. F. PIJPER
Lit.: E. E. Evans-Pritchard, The Sanusi of Cyrenaica (Oxford 1949).
