(Karl Wilhelm Julius) Duits musicoloog (Sondershausen 18 Juli 1849 - Leipzig 10 Juli 1919), studeerde te Berlijn en te Tübingen rechten, wijsbegeerte en geschiedenis, daarna te Leipzig muziek, behaalde in 1873 de doctorstitel te Göttingen, was werkzaam als dirigent en paedagoog te Bielefeld, als privaatdocent aan de universiteit te Leipzig, als muziektheorieleraar te Hamburg, Sondershausen en Wiesbaden, vestigde zich in 1895 als privaatdocent, later als hoogleraar in de muziekwetenschap te Leipzig. Hij schreef een aantal handboeken op vrijwel ieder terrein der muziekwetenschap.
Van grote invloed waren vooral zijn publicaties op het gebied van de harmonieleer. Niet al zijn denkbeelden zijn even vruchtbaar gebleken, maar door zijn veelzijdigheid, oorspronkelijkheid en systematische werkwijze mag men Hugo Riemann als de grondlegger beschouwen van de als „musicologie” aangeduide wetenschap. Hij verzorgde tal van uitgaven van oude muziek o.a. in de Denkmäler der deutschen Tonkunst en in de Denkmäler der Tonkunst in Bayern. Van groot belang was ook zijn lexicografische arbeid in de naar hem genoemde Musiklexikon. Van minder belang bleken zijn niet onaanzienlijk aantal composities.Bibl.: R. schreef o.m. Katechismus der Harmonielehre, Elementarmusiklehre, Lehrbuch des einfachen, doppelten und imitierenden Kontrapunkts, Katechismus der Musik, Kompositionslehre, Katechismus der Fuge, Katechismus der Gesangskomposition, Analyse von Beethovens Klaviersonaten, Instrumentationslehre, Orgellehre, Generalbasspiel, Handbuch der Orchestrierung, Anleitung zum Partiturspiel, Grundlinien der Musikaesthetik, Musikalische Dynamik und Agogik, Vademecum der Phrasierung, Katechismus des Klavierspiels, Neue Klavierschule, System der musikalischen Rhythmik und Metrik, Opernhandbuch, Katechismus der Musikgeschichte, Geschichte der Musiktheorie, Handbuch der Musikgeschichte, Katechismus der Musikaesthetik, Katechismus der Akustik; voorts talrijke essays in tijdschriften.
Lit.: K. Mennicke, Riemannfestschrift (1909); Zeitschr. für Musikwiss. 1919; M. Unger, Festschr. zu H. R.s 70. Geburtstag (1919); W. Gurlitt, H.R. (Wiesbaden 1951).
