Amerikaans zeeofficier, poolreiziger en vlieger (Winchester, Virginia, 25 Oct. 1888) is ongetwijfeld de bekendste der tegenwoordige poolreizigers, pionier op het gebied van de exploratie der Poolstreken, vnl. Antarctis, uit de lucht; de eerste die zowel boven de Noordpool (1926), als boven de Zuidpool (1929) vloog, en nog heden ten dage de leider van alle moderne Amerikaanse mammoet-expedities naar het Zuidpoolgebied.
Op zijn 12de jaar ondernam hij in een zeilbootje geheel alleen een tocht rond de wereld. Na korte tijd de „Shenandoah Valley”-militaire academie bezocht te hebben, studeerde hij van 1904 tot 1907 aan het „Virginia Military Institute” en tot 1908 aan de Universiteit van Virginia. In 1912 studeerde hij af aan de Marine-Academie. In 1916 voor de gewone zeedienst afgekeurd (wegens een voetgebrek) wierp hij zich op de vliegerij en behaalde in 1918 zijn brevet als marinevlieger.
Gedurende Wereldoorlog I stond hij aan het hoofd van een tweetal luchtvaartbases van de marine der V.S. in Canada. In 1925 werd hem het commando toevertrouwd van een marine-eenheid behorend bij de Macmillanexpeditie naar Groenland; gedurende deze maakte Byrd een aantal vluchten boven Arctisch gebied, waarmede feitelijk zijn loopbaan als poolonderzoeker een aanvang nam. Op 9 Mei 1926 vloog hij met Floyd Bennett in een Fokker, zonder tussenlanding, van Spitsbergen naar de Noordpool en terug: de eerste vliegtocht naar het noordelijkste punt der aarde. Door in 1927 met de Noor Bernt Balchen van New York naar Ver-sur-Mer (Frankrijk) te vliegen, behoort Byrd tevens, met Lindbergh en Chamberlin, tot de eersten die de Atlantische Oceaan overstaken.In 1929 begonnen Byrd’s Zuidpoolexpedities, waarvan de eerste (1929-1930), wat uitrusting betrof, reeds dadelijk alle vroegere antarctische expedities in de schaduw stelde. Byrd had nl. bij zijn landgenoten geestdrift gewekt voor het plan het Zuidpoolonderzoek met behulp van vliegtuigen en andere moderne hulpmiddelen op grootse wijze voort te zetten, en daarvoor ook belangrijke sommen gelds weten los te krijgen. Twee schepen brachten zijn staf naar Antarctis, waar bij de Walvissenbaai op de grote ijsbarrière een expeditiedorp „Little America” werd gebouwd, voorzien van alle gemakken en nieuwste technische hulpmiddelen. Van deze basis uit werden talrijke opnemingsvluchten gemaakt, waardoor uitgestrekte onbekende gebieden in kaart konden worden gebracht.
Van 28 op 29 Nov. 1929 maakte Byrd, opnieuw met Bernt Balchen als piloot, de historische vliegtocht naar de Zuidpool, een moeilijke tocht welke 18 uur en 19 minuten duurde, met inbegrip van een tussenlanding bij een tevoren aangelegd benzinedepot. Byrd was van 1933 tot 1935 wederom in het Zuidpoolgebied, met twee schepen, vijf vliegtuigen en vele rupsauto’s. Tijdens deze expeditie heeft hij, in de Poolnacht, enkele maanden alleen doorgebracht in een vooruitgeschoven meteorologische post, op ruim 8o° Z.Br. op de grote ijsbarrière gelegen; een kolendampvergiftiging maakte er bijna een eind aan zijn leven. De derde Zuidpoolexpeditie door Byrd geleid vond van 1939 tot 1941 plaats; zij was door de regering der V.S. opgezet, met de zeer speciale bedoeling veelzijdige wetenschappelijke gegevens te verzamelen.
Wereldoorlog II leidde er toe, dat deze expeditie voortijdig moest worden teruggeroepen. In het zuidelijk zomerseizoen 1946-1947 werd een nieuwe officiële Amerikaanse antarctische expeditie ondernomen, waarvan Byrd de algemene leiding had; deze droeg het karakter van een grootscheepse maritieme manoeuvre, door dertien schepen (w.o. vliegkampschepen en andere oorlogsbodems) en 4000 man uitgevoerd. Toch werden ook ditmaal zeer belangrijke wetenschappelijke gegevens verkregen, terwijl een enorm aantal luchtverkenningen en -opnamen werd uitgevoerd.
Byrd’s grote verdienste is, dat hij door een juiste opzet en voortreffelijke leiding van de moderne Zuidpoolexpedities der V.S., de kennis van Antarctis en de wetenschap in het algemeen op bijzondere wijze vooruitgebracht heeft. Door veel publiciteit te geven aan het Zuidpoolvraagstuk, en ook aan zijn eigen tochten, heeft hij de belangstelling voor Antarctis sterk vergroot, waarvan hij zelf bovendien in materieel opzicht zeer kon profiteren. Byrd is een der zeer weinigen wie het gelukt is zich een ruim bestaan te verzekeren als ontdekkingsreiziger, mede omdat hij een productief, zeer begaafd schrijver is.
Na zijn vliegtocht naar de Zuidpool werd hij, boven de sterkte, benoemd tot Rear-Admiral (Schout bij nacht); er is waarschijnlijk geen tweede Amerikaan te vinden, die het aantal onderscheidingen van Byrd bezit.
K. W. L. BEZEMER
Bibl.: First Flight to the North Pole (Nat. Geogr. Mag., Sept. 1926); Skyward (1928); Little America (1930); Discovery (1935); Exploring with Byrd (1937); Alone (1938); Our Navy Explores Antarctica (Nat. Geogr.
Mag., Oct. 1947).
