(Engelse ziekte, Engelse is hier afgeleid van enkelse) is een zeer veel voorkomende ziekte, die zich al in de eerste levensmaanden kan openbaren, maar het meest voorkomt tussen ½ en 1½ jaar. De voornaamste afwijkingen betreffen het beenstelsel.
Men vindt als eerste verschijnsel wat pijnlijkheid bij aanraking en merkt daarbij op, dat verschillende beenderen op de groeiplaatsen gezwollen zijn. Deze groeiplaatsen vindt men aan de schedel, in het midden van de beide helften van het voorhoofdsbeen en der wandbeenderen; aan de ribben zijn het de grenzen tussen been en kraakbeen die gezwollen zijn (rozenkrans), terwijl aan pols en enkels zwellingen te zien zijn, omdat de groeiplaatsen zich hier bevinden op een afstand van een of enkele cm boven pols en voetgewricht.Behalve deze zwelling der groeiplaatsen wordt bij rhachitis het been week. Van deze verweking kunnen tal van misvormingen en verkrommingen het gevolg zijn. Aan de schedel is deze verweking bekend onder de naam craniotabes: bij druk op één der achterhoofdsbeenderen worden weke plekken in de schedel gevonden; meestal is het hoofd, doordat het kind altijd op dezelfde kant ligt, vervormd en scheef geworden. Onder- en bovenkaak kunnen misvormd zijn. Het verhemelte wordt smal en hoog en de tanden, die vaak vroeg carieus zijn, komen op abnormale plaatsen door. Aan de borstkas is de verweking der ribben de oorzaak van borstkasmisvormingen, die soms zo erg zijn, dat de ademhaling wordt belemmerd.
Ook de sleutelbeenderen zijn misvormd. De rug kan, als het kind tijdens de ziekte gezeten heeft of op een te weke matras gelegen heeft, een bochel vertonen (kyphose), die meestal in het lendengedeelte is gelocaliseerd, terwijl er ook nog een verkromming (skoliose) kan bestaan. Het duidelijkst zijn vaak nog de verkrommingen van armen en benen, die alle onder invloed van de zwaartekracht ontstaan. Ligt het kind steeds met over elkaar gekruiste benen, dan heeft dit een hoekige omknikking boven de enkels ten gevolge. Steunt het zich bij het zitten in een tafelstoel op de armen, dan ontstaan daardoor verkrommingen van de armen. Het is dan noodzakelijk om erger te voorkomen dat men bijtijds orthopaedische behandeling toepast.
Ook de groei van de beenderen is vertraagd. Kinderen met rhachitis krijgen te laat tanden, de schedelbeenderen vergroeien te laat, de fontanel sluit zich te laat en de kinderen met zware vormen van de ziekte blijven te klein.
De oorzaak der ziekte is een tekort aan vitamine-D. Die is in goede levertraan in vrij grote hoeveelheid aanwezig, nl. 100 eenheden per cm3. Men weet sinds de onderzoekingen van A. F. Hess, Windaus en Pohl, dat vitamine-D ontstaat, wanneer men verschillende sterolen bestraalt met ultraviolet licht van bepaalde golflengte onder sluiting van alle zuurstof. Deze komen tezamen met glosterol in vele voedingsmiddelen voor.
Men kan deze (bijv. melk) door bestraling werkzaam maken tegen rhachitis. Ook zijn preparaten in de handel, die zuiver bestraalde sterolen (vitamine-D) bevatten (Dohyfral, Davitamon). Er zijn in hoofdzaak 2 verschillende soorten vitamine-D bekend, die onderscheiden worden als D2 en D3. Het eerstgenoemde ontstaat door bestraling van ergosterol met ultraviolet licht; het tweede D3 wordt gevormd bij bestraling van dehydro-cholesterol.
De hoeveelheid vitamine D, die voldoende is om een gezond kind te beschutten tegen rhachitis, bedraagt ongeveer 800 eenheden, terwijl men voor de behandeling de dubbele dosis nodig heeft. Levertraan bevat zelden meer dan 100 eenheden per cm3. Het is mogelijk gebleken om het ontstaan van de ziekte te voorkomen door grote hoeveelheden vitamine in enkele giften toe te dienen; zo kan men zelfs door een injectie van 300 000 eenheden of een zelfde hoeveelheid per os de rhachitis voorkomen gedurende 6 maanden. Om de eenheden in milligrammen zuiver kristallijn vitamine D te kunnen omrekenen, gaat men uit van het cijfer 1 mg = 40 000 eenheden. Daar ook in onze huid dehydrocholesterol aanwezig is, kan men de ziekte ook genezen door de huid met ultraviolet licht te bestralen, daar hierdoor uit het dehydrocholesterol het vitamine D3 wordt gevormd. Deze bestraling kan geschieden met de kunstmatige hoogtezon of met zonlicht.
Men moet daarbij evenwel bedenken, dat onze atmosfeer geen ultraviolet licht doorlaat, wanneer de zon lager staat dan in een hoek van 350, zodat de bestraling tussen begin Oct. en half Mrt onwerkzaam is. Ook glasruiten laten het werkzame ultraviolet licht niet door.
Dat rhachitis in sommige landen, zoals in Nederland, veel meer voorkomt dan in andere, hangt daarmee samen, dat gedurende het donkere jaargetijde door de atmosfeer te weinig ultraviolet licht van de gewenste golflengte wordt doorgelaten.
PROF. DR E. GORTER
