hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse provincie (groot 1861 km2 met 285 500 inw., tot 1860 een legatie van de Kerkelijke Staat), gelegen in het landschap Emilia, door aanslibbing op 11 km van de Adriatische Zee, aan het Corsini-kanaal en aan de spoorlijn Ferrara-Rimini, telt 86 400 inw. De stad heeft fabricage van muziekinstrumenten, glas en zeep.
Er is wijnbouw en teelt van zijderupsen. Ravenna is vooral bekend om de werken van Oudchristelijke kunst, die hier in de vorm van kerken en mozaïeken uit de 5de-8ste eeuw bewaard zijn gebleven. De meeste zijn in de 5de en 6de eeuw onder Theodorik en zijn dochter Amalaswintha gesticht.De kleine grafkapel van Galla Placidia (ca 440) is geheel met mozaïeken bekleed, die in stijl aan Laatromeinse schilderingen doen denken. Romeinse invloed is ook duidelijk in de mozaïekbekleding en stucchi van het Baptisterium van de Dom, een ca 450 verbouwd gedeelte van een antiek bad. De S. Giovanni Evangelista, een basilicale kerk met vierkante toren, in 425 gesticht, heeft in Wereldoorlog II zwaar geleden, maar is prachtig gerestaureerd. Ca 500 is het Baptisterium van de Arianen gebouwd, dat nog een koepelmozaïek bezit. In de S.
Apollinare Nuovo, in 504 gewijd, zijn boven de zuilenrijen van het middenschip de mozaïeken met stoeten heilige Maagden en Mannen aangebracht, die hun kroon naar Maria dragen (zie ill. Driekoningen I). De mozaïeken werden in Wereldoorlog II licht beschadigd. De centrale kerk S. Vitale werd in 526 door Amalaswintha als hofkerk gesticht (zie ill. Byzantijnse kunst IV, Christ.
Kunst III, Italiaanse kunst I), en bevat de prachtige mozaïeken, voorstellende keizer Justinianus en keizerin Theodora met hofhouding. Buiten Ravenna ligt de S. Apollinare in Classe, een basilicale kerk uit het midden van de 6de eeuw, met een groot absismozaïek. Merkwaardig is het ca 520 gebouwde graf van Theodorik, dat even buiten de stad is gelegen. Het is een 10-hoekig gebouw van twee verdiepingen, door een monoliet gedekt. Het zgn.
Paleis van Theodorik is in werkelijkheid een voorbouw uit de 9de eeuw voor het, later verwoeste, echte paleis. In het centrum van de stad is een grafkapel, in 1780 gebouwd voor Dante, wiens gebeente echter in de aangrenzende St Franciscuskerk begraven ligt (zie ill. Dante II). Van belang is nog het aartsbisschoppelijk museum (ivoren bisschopsstoel, 6de eeuw, en mozaïeken).
GESCHIEDENIS
Ravenna is een van de oudste steden van Italië. Zij werd door de Grieken, misschien door de Etruriërs, gesticht, maar begon eerst in de dagen van keizer Augustus te bloeien, toen 2e het Romeinse vlootstation op de Adriatische Zee werd. Zij was in de 5de eeuw de zetel van onderscheiden Westromeinse keizers, na de ondergang van het rijk sedert 493 die der Oostgotische kortingen en in 552 die der Byzantijnse Exarchen. De Exarchen werden in 752 door de Langobarden verjaagd, die echter in 755 de stad met het Exarchaat moesten afstaan aan de Frankische koning Pippijn, waarna laatstgenoemde een en ander ten geschenke gaf aan de Heilige Stoel, hoewel Ravenna in feite onafhankelijk bleef. Sedert 1275 heerste er het geslacht Polenta. Van 1441-1509 was de stad in handen der Venetianen.
Na die tijd stond zij onder het gezag van de paus, en Julius II plaatste er een kardinaal-legaat. Sedert 1797 behoorde Ravenna eerst tot de Cis-Alpijnse republiek, daarna tot het koninkrijk Italië, kwam na het Congres te Wenen (1815) weder aan de Kerkelijke Staat en werd in 1860 met het koninkrijk Italië verenigd.
Lit.: J. Kurth, Die Wandmosaiken von R. (2de dr., 1912); W. Goetz, R. (2de dr., 1913); E. Hutton, The Story of R. (1926); P. D. Pasolini, R. und seine grosze Erinnerungen (Straszburg 1930); Gerola, I Monumenti di R. bizantina (1931); Ch.
Diehl, R. (Paris 1932); A. Suprani, R., Guida storica ed artistica (Bologna 1932); K. Busch, R. (München 1938); E. Uehli, Die Mosaïken R.’s (2de dr., 1939); Copieën naar Mozaïeken uit R. (Gem.-museum ’s-Gravenhage 1952).
