Ratten (z muizen), muizen* en woelmuizen* en -ratten veroorzaken jaarlijks in Nederland een schade, die op meer dan f 30 000 000 wordt geschat. Binnenshuis betreft het vooral schade aan opgeslagen voedsel door de bruine en de zwarte rat, de huismuis en in mindere mate de bosmuis, buitenshuis gaat het vnl. om schade aan land- en tuinbouwgewassen, veroorzaakt door woelrat en veldmuis, terwijl de bruine rat in eenden- en kippenfokkerijen ernstige schade kan aanrichten door het leegzuigen van eieren en het doodbijten van kuikens.
Bovendien vormen ratten een ernstig gevaar voor de volksgezondheid doordat hun parasieten ernstige ziekten kunnen overbrengen (o.a. ziekte van Weil en paratyphus door de bruine rat, pest door de zwarte rat). Ratten verschijnen overal waar mensen zijn, omdat zij daar volop nestelgelegenheid en voedsel aantreffen. Rattenbestrijding bestaat daarom vooral in het ontnemen van nestelgelegenheid (bijv. door het ratdicht maken van gebouwen en riolen) en het afgesloten bewaren van voedsel; voorts in het verwijderen van voedselresten, afval en rommel op plaatsen, waar ratten kunnen komen.Het weren van ratten is veelal kostbaar en daarom moet in de practijk vaak genoegen genomen worden met rattenbestrijding. Daarvoor kan men gebruik maken van vallen, klemmen, rattenfuiken en -kloosters, gifgassen en besmettelijke ziekten, maar in de eerste plaats — vooral bij verdelging op grote schaal — van vergiftigd lokaas. In het laatste geval moet rekening worden gehouden met de voorkeur van de rat voor variatie in het menu, dus vergiftigd vlees in graanpakhuizen, vergiftigd graan in slachthuizen. Een der belangrijkste gifstoffen levert de zee-ajuin (Urginea maritima). In de practijk is dit gif alleen schadelijk voor knaagdieren, omdat bij de extractie van het gif ook bitterstoffen en braakverwekkende stoffen meekomen en knaagdieren niet braken. Het gif wordt bijv. op brood gesmeerd en in krantenpapier verpakt uitgelegd. De zwarte rat neemt lokaas vermengd met zee-ajuin niet of nauwelijks op en wordt daarom meestal bestreden met muizentarwe op basis van zink-phosphide.
Nieuw zijn de bestrijdingsmiddelen op de basis van derivaten van dicumarol. Dit zijn zgn. anti-coagulantia, die het stremmingsvermogen van het bloed vernielen en de haarvaten aantasten, waardoor de dieren pijnloos en ongemerkt sterven aan inwendige verbloeding. Deze stoffen zijn echter giftig voor alle warmbloedige dieren.
In vele delen van Nederland worden streekbestrijdingen georganiseerd; deze acties moeten jaarlijks herhaald worden en aller medewerking verkrijgen, willen zij van blijvende betekenis zijn. De Plantenziektenkundige Dienst te Wageningen verleent bij de ratten- en muizenbestrijding gaarne gratis advies; voor de practische uitvoering er van dient men zich te wenden tot een zuiveringsfirma.
DR A. SCHEYGROND
Lit.: Schadelijke ratten en muizen en hun bestrijding (Versl. Med. Plantenziektenk. Dienst, no 102); Bestrijding v. ratten en muizen (Vlugschrift id. no 50); Rattenbestr. in pakhuizen (Versl. en Med. id. no 102, 1943); R. Schänder en R. Meyer, Zur Bekämpfung d.
Feldmäuse, Arch. f. Naturgesch., A 9 (1923); W. Schuurmans Stekhoven, Ratten en rattenbestrijding (Dordrecht 1926); M. A. C. Hinton, Rats and Mice as Enemies of Mankind (London 1931); S.
Mehl, Die Wühlmaus (München 1939); M. A. IJsseling en A. Scheygrond, De zoogdieren van Nederland (Zutfen 1950).
