Italiaans schrijver (Sinigaglia 31 Dec. 1863 - Rome 1 Apr. 1939), studeerde letteren bij Carducci* en Acri te Bologna en was zijn hele leven bij het onderwijs werkzaam (Milaan, Rome); sedert 1929 was hij lid der Academie. Behoudens enige zwakke beginwerken neemt zijn gehele omvangrijke œuvre een merkwaardig geïsoleerde plaats in onder de prozaproductie van de eerste helft der eeuw, doordien hij, humanist van aanleg en van scholing, het eerst brak met vals pathos en schijnbare, vastgelegde levensvormen, en alle denkbare materies — zuivere romanstof, fabels, reisrelazen à la Sterne en Heine, klassieke gegevens — doordringt met een fijne, sceptische ironie, waarachter echter meestal een echte lyrische bewogenheid schuil gaat.
In feite drager van de eind-19de-eeuwse idealen, staat hij in zijn „moderne” tijd als een anachronisme, als „lofzanger van het voltooid verleden”, maar tevens als het grote enfant terrible, dat aan elke geijkte critiek ontsnapt.DR MR H. VAN DEN BERGH
Bibl.: (verhalend proza) Il libro dei morti (1893, verist. roman); Gli ingenui (1896, vertell.); Moglie nuova (1899, roman, opn. opgen. in nov.-bundel: Donne, Madonne e bimbi, 1915, 1939); Piccole storie del mondo grande (1901, nov.); Trionfi di donna (1903, nov.); La lanterna di Diogene (1907, beschrijv. v. e. vacantie per fiets en aan zee; P.’s beste boek); Le fiabe della virtù (1911, nov.); Che cosa è l’amore (1912, nov.); Santippe (1914, 1938, rom. uit oud Athene; ook in Ned. vert.); Viaggio di un povero letterato (1919); La madonna di mamà (1916, rom. uit oorlogstijd); Novelle d’ambo i sessi (1918); Io cerco moglie! (1920, rom.; ook in Ned. vert.); II mondo è rotondo (1921, oorlogsroman); Signorine (1921, nov.); II padrone sono me! (1922, rom. der revol. crisis in Ital. na Wereldoorlog I; ook in Ned. vert.); La pulcella senza pulcellaggio (1925, rom.); I tre re con Gelsomino buffone del re (1927, 1940, satire op modern genotzuchtig leven; ook in Ned. vert.); La aventurata Irminda! (1932); Legione decima (1934, hist. rom.); II bacio di Lesbia (1937, rom. uit oud Rome). - Diverse lit.-crit. en histor. werken, voorts kinderverhalen. - Zeer belangrijk: Dizionario moderno (1909, 9de vermeerd. dr. 1950) een geestig „verklarend” woordenb. voor alle uitheemse, foutieve, dialectale, verbasterde woorden in het Ital., steeds in de geest der romans. - Mondadori te Milaan heeft vrijwel alle romans v. P. in 3 dln uitg. (1939, 1941, 1949).
Lit.: G. Mormino, A.P. nella vita e nelle opere (Roma 31937, m. bibliogr.); P. Pancrazi, Scrittori ital. del 900 (Bari 1934), 21-27; U. De Franco, E’ un umorista P.? (Catania 1937); A. Bocelli, in Nuova Antol. 16 Febr. 1938 en 16 Apr. 1939 en in Ics, Apr.-Mei 1939, m. bibliogr. (belangr.); A. Baldini, Amici allo spiedo (Fir. 1932); L.
Gigli, P. georgico, in Gazz. d. Pop., Torino 12 Apr. 1939; B. Croce, in dl VI v. Lett. della nuova Ital. (1940). Beste recente studie: Gabr. Baldini, P. (Brescia 1941).
