Iers toneel- en romanschrijver, dichter en geschiedschrijver (Elphin, Ierland, 10 Nov. 1728 - Londen 4 Apr. 1774), studeerde onder behoeftige omstandigheden aan het Trinity College, Dublin, probeerde vergeefs verschillende beroepen o.a. dat van clergyman, ondernam met even gering resultaat medische studie te Edinburgh en Leiden en zwierf - als altijd berooid — van fluitspelen levend op het vasteland. Volgens eigen (onbetrouwbare) mededeling zou hij daar tot doctor zijn gepromoveerd.
In Londen leefde hij enige tijd in de geringste beroepen tot hij als broodschrijver door zijn aangename stijl succes had. Als zodanig heeft hij veel geschreven, te veel wellicht, en zijn essays en geschiedkundige werken (History of Rome, 1769; History of England, 1771; History of Greece, 1774) hebben weinig betekenis.Van groter belang zijn sommige van zijn gedichten, vooral de twee lange verhalende The Traveller (1764) en The Deserted Village (1770), waarin hij zich vrijmaakt van de dwingelandij van Pope, en zelfs in tragische omstandigheden aangenaam idyllisch is, ofschoon wat gemakkelijk optimistisch en wat sentimenteel. Hetzelfde gebrek kenschetst ook het zo frisse en aangename verhaal in proza The Vicar of Wakefield (1766), een van de hoogstaande romans van de 18de eeuw.
Op het gebied van de toneelliteratuur heeft Goldsmith, met Sheridan, een hernieuwing gebracht van groot belang. Beiden zetten weer de traditie voort van de sprankelende dialoog der Restauratie; zij vermijden echter de lichte, onbeschaamde en speelse zedeloosheid evenals het maniërisme; zij zijn zachter van humor, vol eenvoudige goede luim en natuurlijkheid. Bij het comediespel van zedenen karaktertekening in Goldsmith’s The Good Natured Man (1768), eigenlijk geen meesterstuk te noemen, wordt gevoegd een gecompliceerd en zeer vermakelijk intrigespel van vergissingen in She Stoops to Conquer (1773). Beide stukken kenden een groot succes.
Het tweede is tot heden klassiek gebleven.
Zijn literaire succes maakte de belangrijkste figuren van zijn tijd. Samuel Johnson, Edm. Burke en Joshua Reynolds, tot zijn vrienden, doch kon zijn chronisch geldgebrek — ondanks goede inkomsten — niet verhelpen. In zijn pogingen hierin te-voorzien door literaire arbeid stierf Goldsmith, totaal overwerkt, „in wit a man, in simplicity a child”.
BibL: The works, ed. by J. W. M. Gibbs (5 dln, London 188486); The collected letters ed. by K.
C. Balderston (1928).
Lit.: Prior, G.’slife (2 dln, 1837); Austin Dobson, G. (1888); R. A. King, O. G. (1910); S.
Gwynn, O. G. (1935)
