Frans wijsgeer, nominalist (gest. na 1350), behaalde ca 1324 te Parijs de graden van magister artium en baccalaureus in de theologie. In 1340 werd hij door Benedictus XII ter verantwoording geroepen naar Avignon.
In 1346 volgde een veroordeling van 60 stellingen, welke hij in 1347 herriep; zijn hoofdwerk: Exigit ordo executionis, en de brieven aan Bernard van Arezzo werden publiek verbrand. Wegens zijn twijfel aan de objectieve betekenis van de oorzakelijkheid wordt hij de middeleeuwse Hume genoemd.Er bestaan volgens Nicolaas twee grondslagen van onze kennis: het beginsel van tegenspraak en de innerlijke ervaring op het bewustzijn. Beide soorten van kennis zijn evident. Op grond van de innerlijke ervaring mag men niet concluderen tot het bestaan van de enkelvoudige substantie van de ziel of van de zielsvermogens, noch tot het bestaan van een buitenwereld, want ons zijn slechts acten in het bewustzijn gegeven. Men kan nooit met evidentie concluderen uit het bestaan van een ding tot het bestaan van een ander ding; derhalve is het onbewijsbaar dat de causaliteit iets meer zou zijn dan een tijdelijke opeenvolging van verschijnselen. Hiermede valt de geldigheid van iedere bewijsvoering. In de Godsleer en ethiek brengt zijn nominalisme hem tot voluntarisme (zoals ook bij zijn leermeester Willem van Ockham).
Invloed van de Arabische wijsbegeerte (Algazel) is waarschijnlijk Het atomisme van Democritos in de vroegscholastiek door Adelard van Bath, Willem van Conches, Hugo van St Victor en in het tractaat De generibus et speciebus verdedigd, komt weer terug in de natuurleer van Nicolaas. Hij verwerpt de physica van Aristoteles.
Lit.: H. Rashdall. Nicholas de Ultricuria, a medieval Hume (in: Proceed. of the Aristot. Soc., London 1907); J. R. Weinberg, N. of A. (1948).
