stad in het Duitse Land Noord-Rijnland-Westfalen, aan het Erfftkanaal, 3 km ten W. van de Rijn, is een spoorwegknooppunt, telt (1946) 54 960 inw. (meest R.K.) en heeft veel nijverheid (ijzerwaren, machines, papier, confectie, zeep, stijfsel, margarine, meel enz.) en handel (in graan en vee). Neuss (Novaesium) werd door de Romeinen gesticht en was vele eeuwen lang de uitvoerhaven voor graan van het vruchtbare akkerbouwgebied van Gulik (Jülicher Börde).
In de nabijheid ligt het in 1215 gestichte, voormalige Cisterciënserklooster Gnadenthal.De van 1209 af herbouwde en later dikwijls herstelde „Stiftskirche” van St Quirinus is een hoofdwerk van de fantasierijke Neder-Rijnse laat-Romaanse stijl. In Wereldoorlog II leed de kerk enige schade. De St-Sebastiaanskerk werd zwaar getroffen; de gebrandschilderde ramen van de „Dreikönigskirche” door Jan Thorn Prikker (1868-1932) zijn behouden gebleven. Het raadhuis dateert uit de 17de eeuw. Van de versterkingen is het machtige „Obertor” uit het midden der 13de eeuw bewaard.
Lit.: G. Entner, N. (1926); H. Schmitz, G. Kallen u. B. Kuske, N. in Gesch. u.
Wirtschaft (z. j.); Debio-Gall, Handb. d. deutsch. Kunstdenkm., dl 2, Die Rheinlande, 2de ed. (1949); N., Festschrift, hrsg. v. d. Stadverw. d. dr G. Kallen (Köln 1950).
