Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

Miklós HORTHY von Nagybanya

betekenis & definitie

Hongaars admiraal en staatsman (Kenderes 18 Juni 1868), stamt uit een Protestants adellijk geslacht en kwam op 18-jarige leeftijd als cadet bij de Oostenrijks-Hongaarse marine. Van 1909-1914 was hij vleugel-adjudant van keizer Frans Jozef.

Tijdens Wereldoorlog I voerde hij het bevel over de kruiser „Novara”, waarmede hij opmerkelijke successen behaalde: door het tot zinken brengen van een transportvloot bij San Giovanni di Medua droeg hij in belangrijke mate bij tot het uitschakelen van Servië en Montenegro. In 1918 werd hij vice-admiraal en bevelhebber van de gehele Oostenrijks-Hongaarse vloot.Na de abdicatie van keizer-koning Karel* nam Horthy zijn ontslag. Onder het communistische bewind van Bela Kun sloot hij zich echter aan bij de tegenregering te Szegedin. Hij organiseerde hier het Nationale Leger. Na de val van het rode regime werd hij gekozen tot Rijksbestuurder (1920). Hongarije bleef een koninkrijk, doch zonder koning. De Geallieerden, met name de Kleine Entente, zouden een restauratie der Habsburgers niet hebben geduld. In 1921 weigerde Horthy aan ex-koning Karel, die zijn troon wilde herwinnen, de toegang tot het land.

Als Rijksbestuurder heeft Horthy zich steeds enigszins op de achtergrond gehouden. Hij liet het land besturen door kabinetten onder ministerpresidenten als Béthlen, Gömbös, Daranyi, von Imredy, Teleki, von Bardossy en Kallay. Zijn streven was er op gericht, te komen tot een herziening van het Verdrag van Trianon, dat Hongarije het overgrote deel van zijn grondgebied had gekost. Hiertoe zocht hij aansluiting bij Mussolini en later vooral bij Hitler. Deze politiek leverde inderdaad tijdelijk enige baten op (z Hongarije, geschiedenis).

In het begin van zijn bewindsperiode was Horthy soms het mikpunt van hevige aanvallen. De oppositie beschuldigde hem ervan, dat hij gemene zaak maakte met rechtse extremisten, die linkse politici hadden vermoord. Ook in de zaak der vervalste Franse bankbiljetten, welke Hongaarse chauvinisten hadden gemaakt, ten einde zich voor de Hongarije aangedane smaad te wreken, werd zijn naam genoemd. Langzamerhand werd hij echter meer een nationale figuur. Bij de grondwetsherziening van 1937 werd hij Rijksbestuurder voor het leven, terwijl zijn bevoegdheden aanmerkelijk werden uitgebreid. Horthy, blijkbaar nimmer enthousiast voor een herstel der Habsburgers, schijnt de ambitie te hebben gekoesterd, een dynastie-Horthy te vestigen. Ten minste werd in Febr. 1942 zijn oudste zoon, Stefan, als zijn plaatsvervanger aangewezen. 20 Aug. d.a.v. sneuvelde de jonge Horthy echter aan het Oostfront.

Had Hongarije zich de eerste jaren van Wereldoorlog II nog neutraal weten te houden, toen Duitsland met de Sovjet-Unie in oorlog kwam, zag het zich genoopt ook aan de krijg te gaan deelnemen. In 1944 keerden echter de kansen en de Sovjetlegers drongen Hongarije binnen. Horthy, die wilde redden, wat gered kon worden, vroeg in Oct. de Russen om een wapenstilstand. Onmiddellijk reageerden de Duitsers, door te zamen met de Hongaarse nationaal-socialisten (Pijlkruisers) een staatsgreep uit te voeren. Horthy moest zijn verklaring intrekken en als Rijksbestuurder aftreden; hij werd als een soort „eregevangene” naar Duitsland gevoerd. Na de ineenstorting van Duitsland hielden de Amerikanen hem nog enige tijd te Neurenberg gevangen, maar in Jan. 1946 werd hij vrijgelaten. In 1949 vertrok hij naar Portugal.

< >