Fins godgeleerde, kerkhervormer en grondlegger der Finse schrijftaal (Torsby, kerspel Pernaja in Uusimaa tussen 1508 en 1512 Kyronniemi, kerspel Musikirkko 9 Apr. 1557), ging school te Viipuri (Wiburg) bij den rector Johannes Erasmi. Nadat Gustaaf Wasa de Denen uit Finland had verdreven, stelde hij den 70jarigen predikheer Martinus Skytte tot bisschop van Abo (Turku) aan, wiens secretaris Joh.
Erasmi werd, die Agricola met zich medenam. Reeds had Peter Särkilahti enige jaren in reformatorische geest te Turku gepredikt; in 1534 werd er de mis in het Zweeds gevierd, in het Fins was dat nog ondenkbaar. Agricola vergezelde den bisschop op enkele visitatiereizen en vertrok op zijn kosten in 1536 als student naar Wittenberg. Hij keerde van daar in 1539 als magister en voorzien van goede getuigenissen van Luther en Melanchthon terug, werd op zijn beurt rector te Turku, in 1548 lid van het Domkapittel en administrator van het bisdom, in 1550 plaatsvervangend bisschop. In deze jaren ontplooide zich naast zijn onderwijs aan de nu opkomende predikantengeneratie, vooral ook zijn Fins auteurschap: een ABC-boek (in 1851 eerst teruggevonden in een boekband in de Univ. bibliotheek te Uppsala) met Catechismus en Ave Maria; een volledige Catechismus; Bijbelsch gebedenboek met kalender enz. ten gebruike van de geestelijkheid en in 1548 het Nieuwe Testament in het Finsch, gedeeltelijk naar het Grieks (Erasmus 1535), gedeeltelijk naar de Vulgata, Luther’s en de Zweedse (Olaus Petri’s) vertalingen zelfstandig bewerkt en naast Luther’s inleidingen van een korte, eigen, algemene inleiding voorzien. Hij bewerkte nog andere liturgische en stichtelijke uitgaven, vertaalde de Psalmen en fragmenten uit de Profeten, doch staakte deze arbeid omdat er te weinig belangstelling voor was. Deze te Stockholm gedrukte werken, thans zeer zeldzaam, doch opnieuw uitgegeven, getuigen van zijn reformatorisch inzicht, maar zijn niet zeer oorspronkelijk en bovendien conservatief zoals met de wel goed Rooms-Katholieke maar weinig tot persoonlijke diepte ontwikkelde godsdienstigheid van het Finse volk overeenkwam. De taal is hoofdzakelijk die van het eigenlijke Finland, Suomenmaa, gemengd met die van zijn geboortestreek en Zweeds. Geleidelijk verbeterd en gecompleteerd, is zijn Bijbelvertaling eerst 1938 door een geheel nieuwe afgelost. Onnodige polemiek liet Agricola achterwege, vieringen als de Sacraments- en Mariafeesten schafte hij niet af. In 1554 deelde Gustaaf Wasa, die de hiërarchie in zijn macht wenste te houden, het oude bisdom in tweeën en stelde Agricola tot bisschop van Abo, diens geestverwant Paulus Juusten tot bisschop van Viipuri aan; beiden werden te Stockholm door den bisschop van Strengnas gewijd. Agricola was gehuwd. Zijn pontificale mis celebreerde hij met de mijter en de gebruikelijke pracht. In 1557 werd hij met Laurentius Petri e.a. mede naar Rusland gezonden tot het voeren van vredesonderhandelingen na zeer schadelijke invallen van de Russen over de Finse grens. Op de terugweg overleed hij en werd bij de oude — in 1940 verwoeste — Dom van Viipuri begraven.PROF. DR J. N. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK
Lit.: Mikael Agricolan teokset, 3 dln, (Helsinki 1931); M. Rapola, Suomen kirjakielen historia, I (Helsinki 1933)'» A. Hjelt, M. A., der erste finnische Bibelübersetzer (Theol. Studiën Th. Zahn) (Leipzig 1908); Jaakko Gummerus, M. A. Der Reformator Finnlands (Schriften der Luther-Agricola Gesellschaft in Finnland, 2) (Helsinki 1941).
