Sir, Brits staatsman in Zuid-Afrika (Edinburgh 9 Febr. 1853 Londen 26 Nov. 1917), was een Schots medicus, die zich in 1878 in het mijnkamp Kimberley in Zuid-Afrika vestigde. Hij leerde daar Cecil Rhodes kennen, met wie in 1886 een levenslange vriendschapsband ontstond.
In 1889 gaf hij een brillante praktijk op om zich geheel te stellen in dienst van de idealen van Rhodes. Voor de De Beers Compagnie deed hij in dat jaar zijn eerste reis naar Matabeleland, waarvan hij in 1893 bestuurder werd, nadat hij gedurende twee jaar het jonge Rhodesië had beheerd. In overleg met Rhodes pleegde hij in 1895 een aanslag op de onafhankelijkheid van de Zuidafrikaanse Republiek, die jammerlijk mislukte (zie Jameson-inval).In de oorlog van 1899 -1902 streed hij aan Britse zijde, doch reeds in 1900 werd hij gekozen tot lid van het Wetgevend Lichaam der Kaapkolonie. Tevens werd hij directeur van de De Beers Compagnie en in 1902 van de „Chartered Company”. Van 19041908 was hij eerste minister van de Kaapkolonie als leider van de progressieve partij, die de Afrikaander Bond had verslagen.
Hij werd een belangrijke factor in het totstandkomen van de Unie van Zuid-Afrika.
Lit.: Ian Colvin, The Life of J. (London 1923); G. Seymour Fort, Dr Jameson (London 1908).
Jameson-inval
(Jameson raid) heet de poging van L. S. Jameson om in de laatste dagen van 1895 (29 Dec.) met een particuliere troepenmacht van Mafeking uit een opstand van „Uitlanders” in Johannesburg tegen de regering der Zuidafrikaanse Republiek teweeg te brengen. Hoewel deze militaire hulp op verzoek van de Britse leiders van de Uitlanders in Johannesburg verleend werd, is het gehele plan opgesteld in overleg met Rhodes. De regering te Pretoria was echter op haar hoede en commandant-generaal P. Joubert nam bijtijds zijn maatregelen.
Daardoor werd Jameson op 2 Jan. 1896 bij Doornkop in de omgeving van Krugersdorp door Piet Cronjé ingesloten en na een gevecht met ernstige verliezen moest hij capituleren. Kruger leverde hem aan Engeland uit, waar hij slechts licht gestraft werd. Van de opstand in Johannesburg kwam niets terecht, mede door het ingrijpen van J. H. Hofmeyr. De Jameson-inval moet worden beschouwd als het voorspel van de Tweede Vrijheidsoorlog.
Lit.: Correspondentie van de Zuid-Afrikaansche Republiek met betrekking tot de beroeringen in den aanvang van 1896 (Staatsdrukkerij, Pretoria, No 1, 1896); H. Marshal, J.’s Raid (1930).
