Poliomyelitis anterior acuta, een ziekte, die het eerst in 1840 duidelijk werd beschreven door Heine en die door Medin in 1887 als infectieziekte werd onderkend. Nog steeds is de „polio” in menig opzicht een raadselachtige ziekte.
De naam kinderverlamming is misleidend omdat de ziekte evenzeer volwassenen en zelfs oude mensen kan treffen.Zij doet zich meestal voor in epidemieën waarbij merkwaardigerwijze echter nooit kan worden aangetoond dat een patiënt een ander heeft besmet. Wanneer er meer gevallen in een gezin voorkomen zien wij steeds dat deze gezinsleden nagenoeg gelijktijdig ziek worden. M.a.w. zij werden gelijktijdig besmet, „van buiten af”, en kregen de ziekte niet van elkaar. Hygiënische maatregelen, als het sluiten van scholen en dergelijke die vroeger tijdens een epidemie werden doorgevoerd, zijn tegenwoordig verlaten. Men neemt aan dat tijdens een epidemie a.h.w. een golf van polio-virus door de bevolking strijkt. Ieder komt er dan mee in aanraking doch slechts enkele vatbare mensen worden ziek. Deze veronderstelling vindt steun in de waarneming dat tijdens een epidemie bij vele mensen polio-virus in de ontlasting kan worden aangetoond, hoewel zij geen enkel ziekteverschijnsel vertonen. Op welke wijze het virus het centrale zenuwstelsel bereikt is onbekend. De ziekte begint meestal met enkele dagen van algemeen onwelzijn. Daarna gaat de patiënt klagen over pijn in het hoofd, de rug en vaak ook één of meer ledematen. In dit stadium vertoont hij de kenmerkende verschijnselen van een meningitis (z hersenziekten, hersenvliesontsteking). Na 1 of 3 dagen ontstaan verlammingsverschijnselen. Deze verlammingen zijn meestal zeer grillig verspreid over de verschillende spiergroepen. Veelal blijft de ziekte beperkt tot een meningitis en komt het niet of nauwelijks tot verlammingen. Het verlammingsstadium ontwikkelt zich in 1 à 3 dagen. Daarna volgt geleidelijk herstel. Dit herstel kan ook in zeer ernstige gevallen verrassend ver gaan. Drie factoren werken bij het herstel samen:
1. een aantal zieke, doch niet geheel verwoeste zenuwcellen geneest;
2. de niet-beschadigde zenuwcellen en spiervezels gaan een extra grote activiteit aan de dag leggen, waardoor een zgn. arbeidshypertrophie ontstaat;
3. andere, niet-beschadigde spieren nemen de functie der verlamde spieren over.
Tot 2 jaar na het doorstaan van de ziekte ziet men vaak nog een geleidelijke verbetering. Wanneer een definitieve resttoestand bereikt is, kunnen de orthopaedist en de orthopaedisch chirurg dikwijls nog zeer veel doen om functies te verbeteren en misvormingen te herstellen of te voorkomen. De voornaamste zetel van de ziekte is de voorhoorn van het ruggemerg. In deze voorhoorn bevinden zich de zgn. motorische cellen waarvan de uitlopers zich verenigen tot de bewegingszenuwen. Wanneer de motorische voorhoorncellen worden vernietigd — zoals bij de polio vaak op grote schaal het geval is — gaan ook de uitlopers te gronde. Als deze zenuwvezels ontaarden, gaan op hun beurt de spiervezels, die er door geïnnerveerd werden, degenereren en atrophiëren. Het gevolg van een en ander is dat de verlamde spieren op den duur zeer dun worden (myodystrophie).
Een geneesmiddel tegen poliomyelitis is tot dusver niet gevonden. De ziekte wordt in den regel pas herkend als de verlammingen zijn ontstaan, d.w.z. wanneer de vernietiging der motorische voorhoorncellen reeds een feit is. In dit stadium moet iedere therapie te laat komen omdat een vernietigde zenuwcel door mensenhand niet te vervangen is. Het zwaartepunt der geneeskundige belangstelling zal daarom gelegd moeten worden op de praeventie. Er zullen middelen gevonden moeten worden om de ziekte te voorkomen. Factoren, die het ontstaan van polio bevorderen, leren wij geleidelijk aan kennen en waarderen. Als zodanig zijn bijv. zeker van belang grote inspanning, ogenschijnlijk onschuldige infecties, vermoeidheid e.d. Het veelvuldig ontstaan van polio in aansluiting aan een lange fietstocht, een sportwedstrijd, een keelontsteking, een diarrhee e.d. is zeker geen toeval. De laatste tijd is het belang van deze factoren in het bijzonder naar voren gekomen door het ontstaan van poliomyelitis-verschijnselen in ledematen die kort tevoren waren ingeënt tegen de een of andere infectieziekte. Op grond hiervan wordt tijdens een polio-epidemie het inenten zoveel mogelijk vermeden.
Poliomyelitis is voor vele ouders een schrikbeeld. Inderdaad veroorzaakt de ziekte soms ernstige invaliditeit. Men bedenke evenwel dat het percentage ernstig invaliden zeer gering is tegenover de overgrote meerderheid die de ziekte zonder ernstige restverschijnselen doorstaat.
Soms is de ziekte dodelijk. Het aantal sterfgevallen aan polio is de laatste jaren verminderd, sedert men de beschikking heeft over goede toestellen voor kunstmatige ademhaling. Verschillende apparaten zijn hiervoor in gebruik. Het meest bekend is wel de min of meer populaire „ijzeren long” waarmee inderdaad verscheidene mensenlevens gered zijn.
DR A. VERJAAL.
