koning van NAPELS (1806-1808) en van Spanje (1808-1813) (Corte op Corsica 7 Jan. 1768-Florence 28 Juli 1844),oudste broeder van keizer Napoleon I. Hij was oorspronkelijk advocaat te Ajaccio en een van de hoofden van de democratische, Frans-gezinde partij op Corsica.
Toen deze in 1792 door de Engels-gezinde conservatieve partij onder Paoli overwonnen was, vluchtte Jozef met de andere Bonapartes naar Marseille, waar hij in 1794 de koopmansdochter Marie Julie Clary huwde. Van 1796-1797 zond het Directoire hem in missie naar Corsica, waar hij het Franse bestuur hielp organiseren. In het laatste jaar werd hij door zijn vaderland tot lid van de Raad van Vijfhonderd gekozen. Van 1797-1798 was hij Frans gezant bij de paus. Toen bij een anti-Franse demonstratie een Frans generaal Duphot voor zijn ogen gedood werd, vroeg hij zijn paspoort en bewerkte een strafexpeditie naar de Heilige Stad. Tijdens de staatsgreep van 18 Brumaire (z Frankrijk, geschiedenis) bleef hij op de achtergrond. In 1801 leidde hij de Vredesonderhandelingen van Lunéville en sloot hij het Concordaat, in het volgende jaar de Vrede van Amiens.In deze jaren dreef hij evenals de andere Bonapartes naar de stabilisering der alleenheerschappij door invoering van het erfelijk keizerschap. Uit zijn huwelijk had hij echter slechts twee dochters (z Bonaparte, stamboom), zodat Napoleon hem na de keizerskroning wel tot keizerlijk prins benoemde, maar hem trachtte over te halen zijn aanspraken op de opvolging prijs te geven door het koninkrijk Italië te aanvaarden. Jozef weigerde en handhaafde ook in 1806 en 1808 uitdrukkelijk zijn rechten op de Franse troon. In Napels mislukten zijn pogingen om de Bourbons uit Sicilië te verdrijven. In Spanje was hij ondanks zijn plichtsgetrouwheid en goede bedoelingen niet opgewassen tegen de moeilijkheden, die ontstonden door de algemene volksopstand, die door de Engelsen onder Wellington gesteund werd (z Napoleontische oorlogen). Na de nederlaag bij Vittoria (21 Juni 1813) moest hij Spanje voorgoed verlaten. 30 Mrt 1814 was hij commandant van Parijs, maar moest als zodanig voor de Geallieerden capituleren.
Na de Honderd Dagen ging hij als graaf van Survilliers wonen te Point Breeze in New Jersey (V.S.). Sedert 1841 woonde hij in Florence. Zijn Mémoires et correspondance politique et militaire (10 dln, 18531854; nieuwe uitg. 1856-1858) werden uitgeg. d. A. du Casse, Lettres inédites ou éparses de Joseph B. doorj. Rambaud (1911), Lettres d’exil (1912) door Fleischmann.
Lit.: Bertin, J. Bonaparte en Amérique (2de dr. 1897); Atteridge, Napoleons Brothers (1909); G. Kircheisen-Aretz, Napoleon und die Seinen (1914); J. Rambaud, Naples sous Joseph B. (1911).
