hervormer van Schotland (Giffordgate bij Haddington 1505 of I513/1i4 - Edinburgh 24 Nov. 1572), werd nog als Katholiek priester door de lectuur van Augustinus en de Bijbel en daarna door de marteldood van George Wishart (1 Mrt 1546) tot de Hervorming gebracht. Hij diende als predikant de Evangelische edelen in het kasteel St Andrews, was na de verovering 19 maanden in gevangenschap, diende daarna in Engeland de gemeenten te Berwick, Newcastle en Londen, doch moest onder Mary Tudor een goed heenkomen zoeken.
Knox bestreed alle Rooms Katholieke resten in cultus en orde van de Kerk van Engeland en gaf aanleiding tot het ontstaan van de zgn. black rubric in het tweede Book of Common Prayer. Hij week naar Frankrijk en Genève uit en keerde in 1555 naar Schotland terug. De niet-inwilliging van zijn radicale eisen tot afschaffing der „idolatry” deed hem opnieuw naar Genève, „the maist perfect schoole of Christ”, vertrekken, waar hij predikant der Engelse vluchtelingen werd. Hij schreef toen The First Blast of the Trumpet Against the Monstruous Regiment of Women (1558) tegen de regentes Marie de Guise en tegen Mary Tudor. Teruggekeerd in Mei 1559 begint hij, tegelijk met de burgeroorlog, de strenge Calvinistische reformatie van leer, liturgie en kerkorde; beelden- en kloosterstorm braken los, maar zonder zijn medewerking. Het Parlement voerde op 8 Juli 1560 de Reformatie in en nam de Confessio scoticana in 25 artikelen aan (later vervangen door de Westminster Confessie). Op het leven en de persoon van koningin Mary Stuart oefende hij de scherpste critiek uit, zodat hij nog tijdelijk moest uitwijken. In 1567 werd de Gereformeerde Kerk van Schotland staatsrechtelijk erkend, werd de mis verboden en bleken de kerkelijke goederen grotendeels aan de adel vervallen te zijn. Knox heeft haar een streng puriteins maar ook wettisch stempel opgedrukt, mede door het Book of Discipline van 1560 en in de eredienst door het zgn. Book of Geneva. Het werk van John Knox is voortgezet door Andrew Melville (1545-1622).Bibl.: The Works of J. K. coll, and ed. by D. Laing, 6 dln, waarin: The Hist, of the Reformation of Religion within the Realm of Scotland (1846-1864).
Lit.: F. Brandes, J. K., der Reformator Schottlands (1862); P. J. Kromsigt, J. K. als kerkhervormer (1895); A. Lang, J. K. and the Reformation (1905); K. Woodward, Queen Mary (1927); Edw. Muir, J. K. (London 1929); E. Percy, J. K. (London 1937). De tekst der Confessio Scoticana ook bij E. F. K. Müller, Die Bekenntnisschriften der reformierten Kirche (1903).
