Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 06-08-2022

Istvân tisza

betekenis & definitie

Graaf (sedert 1897) van, Hongaars staatsman (Boedapest 22 Apr. 1861 - 31 Oct. 1918), zoon van de volgende, zat sedert 1886 in de Representanten tafel (liberaal), waarvan hij van 1912- ’13 voorzitter was. Van 1903-1905 en van 1913- 1917 was hij minister-president.

Hij zette zich schrap tegen de radicale onafhankelijkheidspartij, die de Hongaarse commandotaal in de Hongaarse regimenten en het algemeen kiesrecht wenste. Tisza was van oordeel, dat de tweeledigheid der Donaumonarchie benevens het verbond van 1879 met het Duitse Rijk volstrekt noodzakelijk waren voor de handhaving van de heersende positie van de Hongaarse adel. Hij was dus een tegenstander van aartshertog Frans Ferdinand en van de Slaven. Hij verzette zich tegen het ultimatum aan Servië in 1914, omdat hij het aan zag komen, dat een verovering van dat land ook de Slaven in de monarchie ten goede zou komen. Toen de oorlog echter een strijd om het bestaan zelf der monarchie werd, werd Tisza (vooral na de benoeming van zijn vriend Burian tot minister van Buitenlandse Zaken, Jan. 1915) de eigenlijke leider van de Donaumonarchie in Wereldoorlog I. Na de ineenstorting werd hij door opstandige soldaten in zijn woning vermoord.Bibl.: Verzamelde Werken, 6 dln (1923-1933; Duitse bloemlezing, verz. d. von Wertheimer, 1928).

Lit.: F. Herczeg, Graf T. (Wien 1926); W. Martin, in: Staatsmänner des Weltkriegs (1930); L. Lanyi, Le comte Etienne T. et la guerre mondiale de igi4-’i8, diss. Parijs (1946).

< >