Onder deze naam vat men samen een aantal in noordelijk Afrika gesproken talen, waarvan de onderlinge verwantschap ten dele slechts op zeer zwakke gronden steunt. Wegens bepaalde kenmerken, vnl. het bestaan van genus-onderscheid, worden zij ook als in de verte verwant beschouwd met de Semietische talen.
De naam Hamietisch is in de 2de helft der 19de eeuw afgeleid van Cham (Ham), Noachs zoon, parallel met de afleiding Semietisch van Sem.Tot de Hamietische talen worden steeds gerekend de groep der Berberse en die van de Koesjietische talen. De Berbertalen zijn alleen in haar jongste vormen bekend; er zijn veel dialecten, die duidelijk één taaltype vertonen, maar tegenwoordig als taal-enclaves voortleven tussen de Arabische dialecten in Noord-Afrika. De grootste samenhangende gebieden vindt men in Marokko en in het Z. van de Sahara (de Toearegs); daarbij komt het Kabylisch in Algerië en de idiomen van enkele verder naar het Westen en Zuiden liggende oases. Er zijn ook nog een aantal zgn. Libyse inscripties uit de Oudheid, vooral uit de omgeving van Carthago, die tot deze groep schijnen te behoren. De Koesjietische talen (zo genoemd naar Koesj, zoon van Cham, vgl.
Genesis 10) worden gesproken in N.-W.Afrika, ten Z. van Egypte; in een deel van dit gebied zijn zij verdrongen door de zgn. Aethiopische talen, die tot het Semietisch behoren. Zij zijn onderling veel minder verwant dan de Berbertalen. De voornaamste groepen zijn hier, beginnend in het Noorden en voortschrijdend naar het Zuiden, het Bedja (tussen Nijl en Rode Zee), Afar en Saho (Noord-Abessinië), de Agau-talen (verschillende idiomen verspreid over het Abessijnse plateau), Galla (Zuid-Abessinië), Sidama (ten Z.W. van het Galla) en Somali (Somaliland). Van literair gebruik dezer talen is nauwelijks sprake.
Sommige onderzoekers (Meinhof) hebben nog andere groepen tot het Hamietisch gerekend, zoals de Peul(Fulbe)-Haussa-groep bij Senegal en Niger en zelfs het Nama of Hottentots in ZuidAfrika. Hiervan is men tegenwoordig weer teruggekomen. Ook het Oudegyptisch en zijn laatste uitloper het Koptisch, welke nog meer overeenkomst met het Semietisch vertonen dan alle reeds genoemde talen, zijn wel bij het Hamietisch ingedeeld. De Hamietische talen zijn dus als talengroep een weinig overtuigende eenheid en er is zelfs enige aarzeling om de term te handhaven.
PROF. DR J. H. KRAMERS
Lit.: Carl Meinhof, Die Sprachen der Hamiten (Hamburg 1912).
