heet de vernieuwingsbeweging in de Ned. Hervormde Kerk, ontstaan in de jaren na 1940, toen de verschrikkingen van oorlog en bezetting veler ogen openden voor de noden van de kerk en van de wereld.
De stuwkracht der beweging was prof. dr H. Kraemer; de Synode schiep voor haar een organisatorische plaats in de kerk door landelijke en classicale raden en werkgroepen in het leven te roepen. Gemeenteopbouw wil de Herv. Kerk oproepen, waarachtig belijdende kerk van Christus te zijn in de wereld en zich te bekeren van haar verwereldlijking, burgerlijke zelfgenoegzaamheid en opgeslotenheid in zichzelf.
Deze geestelijke vernieuwing moet bij de gemeenten en haar kerkeraden beginnen, waartoe de kerkeraden door persoonlijke bezoeken van gedelegeerden op hun roeping worden gewezen. Ook het zgn. „richtingsgesprek” werd door Gemeenteopbouw aangevat, opdat de richtingen in de kerk niet langer langs of tegenover elkaar zouden leven, maar zich samen zouden bezinnen op het indiscutabele in het kerkelijk belijden en verantwoordelijkheid voor elkander zouden dragen. Daarbij wil Gemeenteopbouw noch een eigen theologie ontwikkelen, noch tot een nieuwe richting worden gedegradeerd, doch de kerk in al haar geledingen confronteren met de bijbelse directieven voor een levende, apostolische kerk. Allerlei takken van arbeid, die de kerk vroeger verwaarloosd had of aan particulieren had overgelaten (in- en uitwendige zending, jeugdwerk, gezinszorg, theologische voorlichting in zake prediking, eredienst en belijdenis, e.a.) werden onder invloed van Gemeenteopbouw binnen de verantwoordelijkheid der kerk getrokken.
Deze geestelijke vernieuwing moet de grondslag vormen voor de reorganisatie der Herv. Kerk, welke haar voorlopig beslag kreeg door de instelling der Generale Synode, die niet — zoals de vroegere Alg. Synode — uitsluitend administratieve bevoegdheid bezit, maar de kerk heeft voor te gaan in het belijden en de opdracht kreeg tot het opstellen van een nieuwe kerkorde.DR W. F. DANKBAAR
Lit.: H. Kraemer, De nood der Kerk (1941); Idem, De roeping der Kerk (1945). Voorts diverse geschriften over Gemeenteopbouw, uitgegeven vanwege de Synode der Ned. Herv.
Kerk.
